Leuçemitë janë çrregullime neoplazike të indit hematopoietik.
Ato karakterizohen nga rritja e tepërt e indit leukocitar, i cili zakonisht infiltron organe të ndryshme si mëlçia, shpretka, nyjet limfatike e të tjera. Ndryshimet cilësore dhe sasiore të leukociteve zakonisht bashkëjetojnë në gjakun periferik.
Siç thotë edhe vetë fjala, mund të themi se është rritja e numrit të qelizave të bardha të gjakut mbi një kufi të caktuar, me kusht që kjo rritje në numër të jetë për shkak të rritjes klonale të një lloji qelizor.
Shumë njerëz e konsiderojnë leuceminë si një kancer të gjakut. Në fakt, është kanceri i palcës së eshtrave – “fabrika” në kockat ku prodhohen qelizat e gjakut.
Leuçemia ndodh kur trupi fillon të vërejë një grumbullim jonormal të qelizave të bardha të gjakut. Në këtë proces, qelizat e rritura të gjakut reduktohen në numër dhe kapacitet.
Llojet e Leukemisë
Leuçemia ndahet në 2 kategori: në leuçemitë akute dhe kronike. Leuçemia akute ndodh kryesisht tek fëmijët, zakonisht duke filluar në foshnjëri deri në moshën 20 vjeçare, leucemia kronike zakonisht prek njerëzit në të 50-at dhe sipër. Llojet më të zakonshme të leuçemisë janë mielogjene dhe limfoblastike të cilat mund të jenë leuçemi akute ose kronike. Termi mielogjen ose limfoblastik përcakton llojin e qelizave të përfshira në secilin rast.
Në këtë rast kemi 4 lloje kryesore të leuçemisë:
- Leuçemia Akute Mieloide (ose Mielogjene) – AML
- Leuçemia Kronike Mieloide (ose Mielogjene) – CML
- Leuçemia Akute Limfocitare (ose Limfoblastike) – ALL
- Leuçemia Kronike Limfocitare– CLL
Në rastin e leuçemisë akute, qelizat leuçemike, të cilat nuk janë të rritura dhe jofunksionale, rriten shumë shpejt. Palca shpesh nuk mund të prodhojë mjaft qeliza normale të kuqe të gjakut, qeliza të bardha të gjakut dhe trombocitet.
Në formën kronike të leucemisë, në fazat e hershme, palca funksionon normalisht, qelizat leuçemike rriten më ngadalë, duke lejuar kështu formimin e qelizave më normale. Kjo është arsyeja pse simptomat zgjasin kaq shumë për t’u shfaqur, kështu që mund të duhen muaj apo edhe vite që të ndërmerren hapa për ta trajtuar atë.
Lloje të tjera të rralla të leukemisë:
- Leucemia Prolimfocitare – PLL
- Limfocitare Granulare e Madhe – LGL
- Leuçemia Qelizore me Flokë – HCL
- Sindromat Mielodisplastike – MDS
Çfarë i Shkakton Këto Sëmundje?
Shkaqet e leuçemisë, limfomës, mielomës dhe çrregullimeve hematologjike të lidhura me to nuk dihen saktësisht.
Shkaqet e vetme që janë treguar se shkaktojnë leuçemi janë rrezatimi jonizues. Ashtu si aksidenti i Çernobilit, ku u shkatërrua termocentrali bërthamor dhe shumë fëmijë të ekspozuar ndaj rrezatimit rezultuan se ishin me leuçemi.
Një tjetër shkak i leuçemisë janë kimikatet si benzeni, një kimikat që përdoret si tretës për bojërat.
Megjithatë, disa faktorë duket se ndikojnë në zhvillimin e tyre.
Këta faktorë rreziku janë vetëm një pjesë e shkakut në një pacient të caktuar dhe shpjegojnë një numër shumë të vogël rastesh. Në shumicën e rasteve shkaku mbetet i panjohur. Të kesh një ose më shumë nga këta faktorë rreziku nuk do të thotë që patjetër do të zhvillosh një nga këto sëmundje.
- Faktorët gjenetikë
- Rrezatimi
- Substancat kimike
- Viruset
- Pirja e duhanit
- Sindromat, p.sh., Sindroma Down
Trashëgimia nuk duket të jetë një faktor në zhvillimin e leuçemisë.
Duhet sqaruar se personat të cilët janë të ekspozuar ndaj një ose më shumë faktorëve të lartpërmendur nuk janë tregues se do të zhvillojnë leuçemi.
Cilat Janë Simptomat e Leukemisë?
Simptomat e leuçemisë lidhen me uljen e qelizave normale hematopoietike në palcën e eshtrave që rezulton në dobësim të organizmit, gjakderdhjes nga hunda, mishrat e dhëmbëve dhe temperaturë me ose pa një infeksion të gjendur.
Simptoma të tjera janë dhimbja e kockave dhe prania e nyjeve limfatike kryesisht në qafën e mitrës, ënjtja e mëlçisë dhe shpretkës.
Simptomat kryesore janë:
- Dobësi dhe lodhje.
- Infeksionet e shpeshta.
- Ethet që shfaqen shumë herë pa arsye.
- Mavijosje që shfaqen me goditje të thjeshta apo edhe me presion të lehtë në lëkurë. Këto mavijosje rriten dhe ngadalësohen.
- Gjakderdhje nga gjëndrat mukoze, nga zorrët ose nga lëkura.
- Dhimbje kockash.
- Prania dhe ënjtja e nyjeve limfatike kryesisht në sqetull dhe qafë.
- Ënjtje ndodh edhe në testikuj.
Si Diagnostikohet Leuçemia?
Simptomat e leuçemisë dhe çrregullimet e lidhura me palcën e eshtrave janë karakteristike për shumë sëmundje të tjera. Disa lloje të leuçemisë nuk shkaktojnë asnjë simptomë derisa sëmundja të ketë arritur një fazë të avancuar dhe ndonjëherë as atëherë. Megjithatë, kjo nuk do të thotë se edhe një diagnozë shumë e hershme do të parandalonte përhapjen e sëmundjes, sepse leucemia është përhapur në palcën e eshtrave që nga fillimi.
Leuçemia zbulohet me dy teste – një analizë gjaku dhe një biopsi të palcës kockore.
Kur një mostër gjaku merret dhe analizohet nën një mikroskop, numërohen rruazat e bardha të gjakut dhe trombocitet në mostër.
Nëse numri i qelizave të bardha të gjakut është anormal, mund të ketë: numër të ulët të trombociteve; numër i ulët i qelizave të kuqe të gjakut; numër i ulët i qelizave të bardha të gjakut të rritura; ose numërim të lartë të vogla ose të lëshuar para kohe të qelizave të bardha të gjakut (të quajtura blaste).
Më pas do të kryhet një biopsi e palcës së eshtrave. Në këtë test, mjeku përdor një gjilpërë dhe shiringë për të hequr një pjesë të palcës së eshtrave. Gjatë kësaj procedure, përdoren ilaçe kundër dhimbjeve, në mënyrë topike ose me injeksion. Këto barna të reja reduktojnë dhimbjen e procedurës.
Mostra e palcës së eshtrave analizohet duke përdorur një shumëllojshmëri të gjerë testesh, nga analiza mikroskopike deri te studimet specifike të kulturës së palcës së eshtrave. Më pas vendoset diagnoza.
Në kundërshtim me besimin e popullit, qelizat e leucemisë nuk rriten gjithmonë më shpejt se qelizat normale. Në të vërtetë, eksperimentet në laboratorët kërkimorë sugjerojnë se disa qeliza leuçemie madje mund të rriten më ngadalë se qelizat normale.
Numri i lartë i gjakut shkaktohet nga grumbullimi i qelizave leuçemike në enët e gjakut. Qelizat leuçemike të papjekura grumbullohen në enët e gjakut sepse ato nuk përdoren nga trupi.
Prandaj, numri i tyre po rritet. Një numër shumë i lartë i qelizave në gjak mund të çojë në bllokimin e enëve të gjakut dhe dëmtimin e indeve të trupit. Gjaku bëhet shumë i trashë dhe ngjitës, duke e vështirësuar qarkullimin normal. Ky problem është një nga rezultatet e leucemisë që kërkon të kapërcejë trajtimi.
Trajtimi i Leuçemisë
Trajtimi i leuçemisë përfshin:
- monitorimi i kujdesshëm i sëmundjes
- kimioterapia
- radioterapia
- terapi e synuar (frenuesit e enzimës si imatinib)
- terapi biologjike (antitrupa monoklonal, interferone, etj.)
- transplanti i palcës së eshtrave (bëhen gjithashtu transplante të qelizave staminale të gjakut periferik dhe të kordonit kërthizor)
Disa nga llojet e mësipërme mund të aplikohen individualisht ose edhe kombinime të tyre. Në rast të splenomegalisë, mjeku mund të rekomandojë kirurgji për ta hequr atë.
Zgjedhja e trajtimit varet kryesisht nga:
- Lloji i leuçemisë (akute ose kronike).
- Mosha.
- Lloji dhe të dhënat e qelizave të leuçemisë.
- Simptomat dhe gjendja e përgjithshme e personit.
Pacientët me leuçemi akute kanë nevojë për trajtim të menjëhershëm dhe mundësisht shtrim urgjent në spital. Qëllimi i trajtimit është remisioni i shpejtë i sëmundjes. Më pas, mund të nevojitet trajtim me ndërprerje për të parandaluar përsëritjen.
Në rastet e leukemisë kronike pa simptoma, sëmundja monitorohet dhe trajtohet me kujdes sipas gjykimit të mjekut kurues. Trajtimi i leuçemisë kronike synon të parandalojë përsëritjet e sëmundjes.
Informacioni i detajuar nga mjeku kurues është i nevojshëm në lidhje me efektet anësore të mundshme të medikamenteve specifike që pacienti merr për trajtimin e leuçemisë. Disa nga ndërlikimet e mundshme të trajtimit të leuçemisë akute mund të jenë të përziera, të vjella, alopecia, ulçera në zgavrën e gojës, diarre dhe dëmtime të veshkave.
Terapia mbështetëse para, gjatë apo edhe pas trajtimit special luan një rol të rëndësishëm. Kujdesi mbështetës përfshin parandalimin (vaksinat) dhe trajtimin në kohë të infeksioneve, kontrollin e dhimbjes dhe simptomave të tjera, lehtësimin e efekteve anësore të trajtimit të veçantë, si dhe mbështetjen psikologjike të pacientit.
Mjeku i përshtatshëm për leuçeminë është hematologu dhe onkologu. Spitali Continental ka mjekët më të kualifikuar dhe më të specializuar që mund të ndjekin planin tuaj të personalizuar të trajtimit.
Ne mund t’ju ofrojmë planin më cilësor të trajtimit që mund të jetë efikas në mënyrë që të përmirësoni stilin tuaj të jetesës dhe të normalizoni mënyrën tuaj të jetesës. Prognoza për leuçeminë është e lidhur pazgjidhshmërisht me trajtimin që merr pacienti. Për këtë arsye mund t’i besoni stafit të ekspertizës së Spitalit Continental dhe ne ju sigurojmë që nuk do të pendoheni!
