Skizofrenia është një gjendje psikiatrike që ka efekte të rënda në mirëqenien tuaj fizike dhe mendore duke penguar mënyrën se si funksionon truri juaj, duke ndërhyrë në gjëra të tilla si mendimet, kujtesa, shqisat dhe sjelljet tuaja. Si rezultat, mund të keni vështirësi në shumë pjesë të jetës suaj të përditshme.
Nëse nuk trajtohet si duhet skizofrenia shpesh prish marrëdhëniet tuaja (profesionale, sociale, romantike dhe të tjera). Mund t’ju shkaktojë gjithashtu probleme me organizimin e mendimeve tuaja dhe mund të silleni në mënyra që ju vënë në rrezik për lëndime ose sëmundje të tjera.
Cilat Janë Llojet E Skizofrenisë?
Psikiatrit dikur iu referuan llojeve të ndryshme të skizofrenisë, si skizofrenia paranojake dhe skizofrenia katatonike. Por këto lloje nuk ishin shumë të dobishme në diagnostikimin ose trajtimin e këtij crregullimi. Në vend të kësaj, ekspertët tani e shohin skizofreninë si një spektër kushtesh, duke përfshirë:
- Çrregullimi skizotip i personalitetit (i cili gjithashtu bie në kategorinë e çrregullimeve të personalitetit).
- Çrregullim deluzional.
- Çrregullim i shkurtër psikotik.
- Çrregullimi skizofreniform.
- Çrregullimi skizoafektiv.
- Çrregullime të tjera të spektrit të skizofrenisë (të specifikuara ose të paspecifikuara).
Kjo diagnozë i lejon ofruesit e kujdesit shëndetësor të diagnostikojnë variacione të pazakonta të skizofrenisë.
Kush Preket Më Shumë Nga Ky Çrregullim?
Skizofrenia fillon midis moshës 15 dhe 25 vjeç për burrat dhe midis 25 dhe 35 për gratë dhe i prek të dyja gjinitë në mënyrë të barabartë. Rreth 20% e rasteve të reja të skizofrenisë ndodhin tek personat mbi moshën 45 vjeç dhë numri i meshkujve është në rritje
Tek fëmijët skizofrenia është më e rrallë, por e mundshme dhe në rastet kur diagnostikohet që në fëmijëri, zakonisht është më e rëndë dhe më e vështirë për t’u trajtuar.
Simptomat dhe Shkaqet
Cilat Janë Pesë Simptomat E Skizofrenisë?
Shumë njerëz me skizofreni nuk mund ta kuptojnë se kanë simptoma të saj por njerëzit e afërt mund të vërjenë disa prej tyre. Këto janë pesë simptomat kryesore të skizofrenisë
Iluzione
Iluzionet janë besime të rreme që ju i mbani edhe kur ka shumë prova që ato besime janë të gabuara. Për shembull, mund të mendoni se dikush mund të kuptojë atë që mendoni, thoni ose bëni.
Halucinacionet
Ju mendoni se mund të shihni, dëgjoni, nuhatni, prekni ose shijoni gjëra që nuk ekzistojnë, si dëgjimi i zërave.
Të Folurit E Çorganizuar Ose Jokoherent
Mund të keni vështirësi në organizimin e mendimeve tuaja gjatë të folurit. Kjo mund të duket si vështirësi për të qëndruar në temë, ose mendimet tuaja mund të jenë aq të ngatërruara sa njerëzit nuk mund t’ju kuptojnë.
Lëvizje Të Çorganizuara Ose Të Pazakonta
Ju mund të lëvizni ndryshe nga njerëzit përreth jush. Për shembull, mund të rrotulloheni shumë pa ndonjë arsye të qartë, ose mund të mos lëvizni fare.
Simptoma Negative
Këto i referohen një reduktimi ose humbjeje të aftësisë suaj për të bërë gjërat siç priten. Për shembull, mund të ndaloni së bëri shprehjet e fytyrës ose të flisni me një zë të ulët dhe pa emocione. Simptomat negative përfshijnë gjithashtu mungesën e motivimit, veçanërisht kur nuk dëshironi të shoqëroheni ose të bëni gjëra që zakonisht ju pëlqejnë.
Për shkak të këtyre simptomave, ju mund të:
- Ndiheni në dyshim, paranojak ose të frikësuar.
- Mos kujdeseni për higjenën dhe pamjen tuaj.
- Përjetoni depresion, ankth dhe mendime vetëvrasëse.
- Përdorni alkool, nikotinë, medikamente me recetë ose droga rekreative në përpjekje për të lehtësuar simptomat tuaja.
Nga Se Shkaktohet Skizofrenia?
Shkaqet e skizofrenisë nuk janë ende të qarta dhe ekspertët dyshojnë se skizofrenia ndodh për arsye të ndryshme. Tre arsyet kryesore përfshijnë:
- Pabarazitë në sinjalet kimike që truri juaj përdor për komunikimin qelizë me qelizë.
- Problemet e zhvillimit të trurit para lindjes.
- Humbja e lidhjeve midis zonave të ndryshme të trurit tuaj.
Cilët Janë Faktorët E Rrezikut Të Skizofrenisë?
Ndërsa nuk ka ndonjë shkak të konfirmuar të skizofrenisë, ka disa faktorë rreziku për zhvillimin e saj:
Mjedisi
Shumë faktorë në botën përreth jush mund të rrisin rrezikun e zhvillimit të skizofrenisë. Për shembull disa sëmundje që prekin trurin tuaj, duke përfshirë infeksionet dhe sëmundjet autoimune (ku sistemi juaj imunitar sulmon një pjesë të trupit tuaj), mund të rrisin rrezikun. Gjithashtu dhe stresi ekstrem për periudha të gjata mund të luajë një rol në zhvillimin e këtij problemi.
Zhvillimi Dhe Rrethanat E Lindjes
Mënyra se si jeni zhvilluar para se të lindni luan një rol në skizofreni. Rreziku për të pasur skizofreni rritet nëse prindi që ju lind ka diabet gestacional, preeklampsi, kequshqyerje ose mungesë të vitaminës D gjatë shtatzënisë. Rreziku gjithashtu rritet nëse keni qenë nën peshë ose nëse ka pasur komplikime gjatë lindjes tuaj (si nëse keni lindur me një seksion cezarian urgjent).
Përdorimi Rekreativ I Drogës
Skizofrenia është e lidhur me përdorimin e disa drogave rekreative, veçanërisht në sasi më të mëdha dhe më herët në jetë. Lidhja midis përdorimit të rëndë të marihuanës (kanabisit) si adoleshent është një nga më të studiuarat. Por ekspertët nuk janë të sigurt nëse përdorimi i marihuanës është një shkak i drejtpërdrejtë i skizofrenisë apo nëse është thjesht një faktor kontribues.
Diagnoza Dhe Analizat
Si Diagnostikohet Skizofrenia?
Doktori juaj mund të diagnostikojë skizofreninë ose çrregullimet e lidhura me të bazuar në një kombinim të pyetjeve që ata bëjnë, simptomave që përshkruani ose duke vëzhguar veprimet tuaja. Ata gjithashtu do të bëjnë pyetje për të përjashtuar shkaqe të tjera të mundshme të simptomave tuaja. Më pas rezultatet krahasohen me kriteret e kërkuara për një diagnozë të skizofrenisë. Sipas DSM-5, diagnoza e skizofrenisë duhet të përmbush disa nga kriteret e mëposhtme:
- Të paktën dy nga pesë simptomat kryesore.
- Simptomat kanë zgjatur për të paktën një muaj.
- Simptomat tuaja ndikojnë në aftësinë tuaj për të punuar ose në marrëdhëniet tuaja (miqësore, romantike, profesionale etj)
Çfarë Analizash Do Të Bëhen Për Të Diagnostikuar Këtë Gjendje?
Nuk ka asnjë test diagnostikues specifikisht për skizofreninë. Sidoqoftë, ofruesit e kujdesit shëndetësor mund të kryejnë teste për të përjashtuar kushte të tjera përpara se të diagnostikojnë skizofreninë. Llojet më të mundshme të testeve përfshijnë:
- Testet imazherike. Ofruesit e kujdesit shëndetësor shpesh përdorin tomografi të kompjuterizuar (CT), imazhe të rezonancës magnetike (MRI) dhe teste të tjera imazherike për të përjashtuar probleme si goditje në tru, lëndime të trurit, tumore dhe ndryshime të tjera në strukturën e tij.
- Testet e gjakut, urinës dhe lëngut cerebrospinal. Këto teste kërkojnë ndryshime kimike në lëngjet trupore që mund të shpjegojnë ndryshimet në sjelljen tuaj. Ata mund të përjashtojnë toksicitetin e metaleve të rënda ose shkaqe të tjera të helmimit, infeksioneve dhe më shumë.
- Testimi i aktivitetit të trurit. Një elektroencefalogram (EEG) zbulon dhe regjistron aktivitetin elektrik në trurin tuaj. Ky test mund të ndihmojë në përjashtimin e kushteve si epilepsia.
Menaxhimi Dhe Trajtimi
Si Trajtohet Skizofrenia?
Trajtimi i skizofrenisë zakonisht përfshin një kombinim të mjekimeve, terapisë dhe teknikave të vetë-menaxhimit duke përfshirë:
- Antipsikotikët. Këto medikamente bllokojnë mënyrën se si truri juaj përdor disa kimikate për komunikimin qelizë me qelizë.
- Medikamente të tjera. Ofruesi juaj i kujdesit shëndetësor mund të përshkruajë edhe medikamente të tjera për simptomat që ndodhin së bashku ose për shkak të simptomave tuaja të skizofrenisë. Ata gjithashtu mund të përshkruajnë medikamente për të ndihmuar në reduktimin e efekteve anësore të medikamenteve antipsikotike të tilla si dridhjet.
- Psikoterapia. Metodat e terapisë së bisedës si terapia konjitive e sjelljes (CBT) mund t’ju ndihmojnë të përballoni dhe menaxhoni gjendjen tuaj. Terapia afatgjatë mund të ndihmojë gjithashtu me problemet dytësore së bashku me skizofreninë, të tilla si ankthi, depresioni ose çështjet e përdorimit të substancave.
- Terapia elektrokonvulsive (ECT). Nëse trajtimet e tjera nuk funksionojnë, ofruesi juaj mund të rekomandojë ECT. Ky trajtim përfshin përdorimin e një rryme elektrike të aplikuar në lëkurën e kokës, e cila më pas stimulon pjesë të caktuara të trurit tuaj. Stimulimi shkakton një konfiskim të shkurtër, i cili mund të ndihmojë në përmirësimin e funksionit të trurit nëse keni depresion të rëndë, agjitacion dhe probleme të tjera.
Si Të Kujdesem Për Veten Nëse Vuaj Nga Skizofrenia?
Nëse vuani nga skizofrenia, merrni parasysh këshillat e më poshtme për tu kujdesur për veten dhe për të menaxhuar gjendjen tuaj:
- Merrni medikamente siç janë përshkruar nga mjeku. Një nga gjërat më të rëndësishme që mund të bëni është të merrni ilaçet tuaja rregullisht. Nëse keni skizofreni, nuk duhet të ndaloni mjekimin tuaj pa folur me ofruesin tuaj të kujdesit shëndetësor. Diskutoni çdo shqetësim ose efekt anësor me ta për të gjetur atë që funksionon mirë për ju dhe ka efekte anësore minimale ose aspak.
- Vizitoni ofruesin tuaj të kujdesit shëndetësor siç rekomandohet. Këto vizita janë veçanërisht të rëndësishme për të ndihmuar në menaxhimin e gjendjes suaj.
- Mos i injoroni ose shmangni simptomat. Ju keni më shumë gjasa t’i përgjigjeni trajtimit dhe të keni një rezultat të mirë me diagnozën e hershme dhe kujdesin e duhur mjekësor.
- Shmangni përdorimin e alkoolit dhe drogave rekreative. Përdorimi i alkoolit dhe drogës mund t’i përkeqësojë simptomat e skizofrenisë dhe mund të çojë në probleme të tjera. Kjo përfshin përdorimin e medikamenteve me recetë në një mënyrë të ndryshme nga ato të përshkruara.
Çfarë Mund Të Bëj Nëse Një Person I Afërt Shfaq Shenja Të Skizofrenisë?
Nëse vëreni se një i afërt shfaq shenja skizofrenie ose një gjendje të ngjashme, mund të përpiqeni ta ndihmoni duke:
- Pyesni se si mund të ndihmoni. Dëgjimi dhe ofrimi i ndihmës suaj mban një linjë komunikimi të hapur dhe i ndihmon ata të ndihen të lidhur me të tjerët.
- Nxitini ata të shohin dikë që mund ti ndihmojë. Trajtimi për skizofreninë, veçanërisht mjekimi, mund të përmirësojë simptomat e një personi dhe t’i ndihmojë ata të njohin se çfarë është e vërtetë dhe çfarë jo.
- Mos gjykoni apo debatoni. Shmangni gjykimin ose debatin me ta për atë që është e vërtetë dhe çfarë jo, edhe nëse keni prova. Njerëzit që përjetojnë halucinacione ose deluzione zakonisht nuk u përgjigjen provave sepse nuk mund të dallojnë se çfarë është e vërtetë dhe çfarë jo.
- Rri i qetë. Nëse ata janë të shqetësuar ose të zemëruar, mos e ngrini zërin dhe përpiquni ta bëni zonën përreth jush sa më të qetë dhe të sigurt. Ju gjithashtu duhet të siguroheni që ata të mos ndihen të bllokuar ose të kërcënuar.
- Kërkoni ndihmë në raste urgjente. Njerëzit me skizofreni kanë më shumë gjasa të vdesin nga vetëvrasja. është e rëndësishme të kërkoni ndihmë nëse i dëgjoni ata të flasin për mendime për të dëmtuar veten ose të tjerët.
Pyetjet E Bëra Më Shpesh
Si Mund Ta Zvogëloj Rrezikun Ose Ta Parandaloj Skizofreninë?
Për shkak se ekspertët ende nuk e dinë pse ndodh skizofrenia, është e pamundur ta parandaloni atë ose të zvogëloni rrezikun që ajo të ndodhë.
Sa Shpejt Pas Trajtimit Do Të Ndihem Më Mirë?
Ofruesi juaj i kujdesit shëndetësor është personi më i mirë për t’ju thënë se sa kohë do të duhet që mjekimi dhe terapia të funksionojnë, pasi medikamente të ndryshme kërkojnë kohë të ndryshme përpara se efektet e tyre të jenë të dukshme. Doktori juaj mund t’ju tregojë gjithashtu për opsione të tjera trajtimi që mund të ndihmojnë nëse trajtimet e para nuk funksionojnë mirë.
A Duhet Të Marrin Ilaçe Të Gjithë Me Skizofreni? A Mund Të Ndihmojë Terapia Dikë Me Skizofreni?
Të gjithë personat me skizofreni kanë nevojë për ilace dhe shumica do të bëhen më mirë me përdorimin e vazhdueshëm të tyre për të ndihmuar në kontrollin e simptomave dhe për të parandaluar rikthimin e tyre. Sidoqoftë, ilaçet nuk janë efektive për të gjitha aspektet e sëmundjes.
Terapia konjitive e sjelljes mund të ndihmojë me simptoma të caktuara dhe psikoterapia mbështetëse mund të suportoj pikat e forta personale dhe të përmirësojë cilësinë e jetës. Gjithashtu psikoedukimi familjar mund t’u japë pacientëve dhe anëtarëve të familjes një kuptim më të mirë të çrregullimit dhe çfarë do të jetë e dobishme.
A Ka Skizofrenia Shenja Paralajmëruese?
Shenjat paralajmëruese përfshijnë probleme me gjumin, rritje të ankthit, agjitacion, rritje të dyshimit ose armiqësisë, mungesë të njohurive për simptomat dhe një rritje në ashpërsinë e ndonjë prej simptomave të zakonshme të personit. Këtu vazhdimësia e kujdesit klinik është thelbësore për zbulimin dhe ndërhyrjen e shpejtë.
