Çrregullimi i Personalitetit Kufitar (BPD)- Si ndryshon nga bipolariteti?

Përpara se të fillojmë me shpjegimin e çrregullimit të personalitetit kufitar, duhet të dini që Spitali Continental ka në ekipin e tij doktorë të specializuar në trajtimin e BPD. Gjithashtu, është tepër e rëndësishme të mbani mend se çrregullimi i personalitetit kufitar (BPD) është një gjendje e shëndetit mendor. Ashtu si me të gjitha kushtet e shëndetit mendor, kërkimi i ndihmës sapo të shfaqen simptomat mund të ndihmojë në uljen e problemeve në jetë. Profesionistët e shëndetit mendor në Spitalin Kontinental mund t’ju ofrojnë plane trajtimi që mund të ndihmojnë njerëzit me BPD të menaxhojnë mendimet dhe sjelljet e tyre. Anëtarët e familjes dhe të dashurit e njerëzve me çrregullim të personalitetit kufitar shpesh përjetojnë stres, depresion, pikëllim dhe izolim. Është gjithashtu e rëndësishme të kujdeseni për shëndetin tuaj mendor dhe të kërkoni ndihmë nëse jeni duke përjetuar këto simptoma.

Çfarë është Çrregullimi i Personalitetit Kufitar (BPD)?

Çrregullimi i Personalitetit Kufitar (BPD) është një gjendje e karakterizuar nga vështirësi në rregullimin e emocioneve. Kjo do të thotë që njerëzit që përjetojnë BPD ndiejnë emocione intensivisht dhe për periudha të gjata kohore dhe është më e vështirë për ta që të kthehen në një bazë të qëndrueshme pas një ngjarjeje emocionale. Kjo vështirësi mund të çojë në impulsivitet, imazh të dobët për veten, marrëdhënie të stuhishme dhe reagime të forta emocionale ndaj stresorëve. Përpjekja me vetë-rregullimin mund të rezultojë në sjellje të rrezikshme si vetë-dëmtimi. Është vlerësuar se 1- 2% e popullsisë në botë përjeton BPD. Gati 75% e njerëzve të diagnostikuar me BPD janë gra. Hulumtimet e fundit sugjerojnë se burrat mund të preken njësoj nga BPD, por zakonisht keqdiagnostikohen me PTSD (çrregullim i stresit post-traumatik) ose depresion.

Cili është ndryshimi midis çrregullimit të personalitetit kufitar dhe çrregullimit bipolar?

Ndërsa çrregullimi bipolar karakterizohet gjithashtu nga luhatje të gjera në humor dhe sjellje, është i ndryshëm nga çrregullimi i personalitetit kufitar (BPD). Në BPD, disponimi dhe sjellja ndryshojnë me shpejtësi në përgjigje të stresit të konsiderueshëm, veçanërisht kur ndërveprojnë me njerëz të tjerë, ndërsa në çrregullimin bipolar, disponimi është më i qëndrueshëm dhe më pak reaktiv. Njerëzit me çrregullim bipolar gjithashtu kanë ndryshime të rëndësishme në energji dhe aktivitet, ndryshe nga ata me BPD.

Cilat janë shenjat dhe simptomat e çrregullimit të personalitetit kufitar (BPD)?

Shenjat dhe simptomat e një çrregullimi të personalitetit kufitar zakonisht shfaqen në vitet e vona të adoleshencës ose në fillim të moshës madhore. Një ngjarje shqetësuese ose një përvojë stresuese mund të shkaktojë simptoma ose t’i përkeqësojë ato. Me kalimin e kohës, simptomat zakonisht zvogëlohen dhe mund të zhduken plotësisht. Simptomat mund të variojnë nga të menaxhueshme në shumë të rënda dhe mund të përfshijnë çdo kombinim:

• Frika nga braktisja: Është e zakonshme që njerëzit me BPD të ndihen parehat kur janë vetëm. Kur njerëzit me BPD mendojnë se janë duke u braktisur ose lënë pas dore, ata ndjejnë frikë ose zemërim të fortë. Ata mund të gjurmojnë vendndodhjen e të dashurve të tyre ose t’i ndalojnë ata të largohen. Ose ata mund t’i largojnë njerëzit përpara se të afrohen shumë për të shmangur refuzimin.
• Marrëdhënie të paqëndrueshme, intensive: Njerëzit me BPD e kanë të vështirë të mbajnë marrëdhënie të shëndetshme personale, sepse ata priren të ndryshojnë pikëpamjet e tyre për të tjerët papritur dhe në mënyrë dramatike. Ata mund të kalojnë nga idealizimi i të tjerëve në zhvlerësimin e tyre të shpejtë dhe anasjelltas. Miqësitë, martesat dhe marrëdhëniet e tyre me anëtarët e familjes janë shpesh kaotike dhe të paqëndrueshme.

• Imazh i paqëndrueshëm për veten: Njerëzit me BPD shpesh kanë një vetë-imazh të shtrembëruar ose të paqartë dhe shpesh ndihen fajtorë ose të turpëruar dhe e shohin veten si “të keq”. Ata gjithashtu mund të ndryshojnë papritur dhe në mënyrë dramatike imazhin e tyre për veten, të treguar duke ndryshuar papritur qëllimet, opinionet, karrierën ose miqtë e tyre. Ata gjithashtu priren të sabotojnë vetveten. Për shembull, ata mund të dështojnë në një provë me qëllim, të prishin marrëdhëniet ose të pushohen nga puna.
• Ndryshime të shpejta të humorit: Njerëzit me BPD mund të përjetojnë ndryshime të papritura në mënyrën se si ndihen për të tjerët, veten dhe botën përreth tyre. Emocionet irracionale – duke përfshirë zemërimin e pakontrollueshëm, frikën, ankthin, urrejtjen, trishtimin dhe dashurinë – ndryshojnë shpesh dhe papritur. Këto lëkundje zakonisht zgjasin vetëm disa orë dhe rrallë më shumë se disa ditë.
• Sjellje impulsive dhe e rrezikshme: Episodet e drejtimit të automjetit të pamatur, grindjeve, lojërave të fatit, përdorimit të substancave, ngrënies së tepërt dhe/ose aktivitetit seksual të pasigurt janë të zakonshme tek njerëzit me BPD.
• Vetëlëndim i përsëritur ose sjellje vetëvrasëse: Njerëzit me BPD mund të presin, djegin ose lëndojnë veten (vetëlëndim) ose kërcënojnë ta bëjnë këtë. Ata gjithashtu mund të kenë mendime vetëvrasëse. Këto akte vetë-shkatërruese zakonisht shkaktohen nga refuzimi, braktisja e mundshme ose zhgënjimi në një kujdestar ose dashnor.
• Ndjenja të vazhdueshme të boshllëkut: Shumë njerëz me BPD ndihen të trishtuar, të mërzitur, të paplotësuar ose “bosh”. Ndjenjat e pavlefshmërisë dhe urrejtjes ndaj vetvetes janë gjithashtu të zakonshme.
• Çështjet e menaxhimit të zemërimit: Njerëzit me BPD kanë vështirësi të kontrollojnë zemërimin e tyre dhe shpesh zemërohen intensivisht. Ata mund ta shprehin zemërimin e tyre me sarkazëm thumbues, ose hidhërim. Këto episode shpesh pasohen nga turpi dhe faji.
• Mendime të përkohshme paranojake: Episodet disociative, mendimet paranojake dhe ndonjëherë halucinacionet mund të shkaktohen nga stresi ekstrem, zakonisht nga frika e braktisjes. Këto simptoma janë të përkohshme dhe zakonisht jo aq të rënda për t’u konsideruar si një çrregullim i veçantë.

Jo të gjithë me çrregullim të personalitetit kufitar i përjetojnë të gjitha këto simptoma. Ashpërsia, shpeshtësia dhe kohëzgjatja e simptomave janë unike për çdo person.

Çfarë e shkakton çrregullimin e personalitetit kufitar?

Mjekët besojnë se BPD rezulton nga një kombinim faktorësh, duke përfshirë:

• Abuzimi dhe trauma në fëmijëri: Deri në 70% e njerëzve me BPD kanë përjetuar abuzim seksual, emocional ose fizik si fëmijë. Kufijtë e papërshtatshëm të familjes dhe çrregullimi i përdorimit të substancave prindërore shoqërohen gjithashtu me BPD.
• Gjenetika: Studimet tregojnë se çrregullimi i personalitetit kufitar shfaqet në familje. Nëse keni një histori familjare të BPD, keni më shumë gjasa – por jo të garantuara – të zhvilloni këtë sëmundje.
• Ndryshimet e trurit: Te njerëzit me BPD, pjesët e trurit të tyre që kontrollojnë emocionet dhe sjelljen nuk komunikojnë siç duhet. Këto probleme ndikojnë në mënyrën se si funksionon truri i tyre.

Si diagnostikohet çrregullimi i personalitetit kufitar?

Personaliteti vazhdon të evoluojë gjatë zhvillimit të fëmijës dhe adoleshencës. Për shkak të kësaj, mjekët zakonisht nuk e diagnostikojnë dikë me çrregullim të personalitetit kufitar deri pas moshës 18 vjeç. Herë pas here, një person më i ri se 18 vjeç mund të diagnostikohet me BPD nëse simptomat janë të rëndësishme dhe zgjasin të paktën një vit.

Çrregullimet e personalitetit, duke përfshirë çrregullimin kufitar të personalitetit, mund të jenë të vështira për t’u diagnostikuar, pasi shumica e njerëzve me një çrregullim personaliteti nuk kanë njohuri për sjelljen e tyre shkatërruese dhe modelet e mendimit.

Kur ata kërkojnë ndihmë, kjo është shpesh për shkak të kushteve të tilla si ankthi ose depresioni si rezultat i problemeve të krijuara nga çrregullimi i personalitetit të tyre, si divorci ose marrëdhëniet e humbura, jo nga vetë çrregullimi.

Një profesionist i licensuar i shëndetit mendor – si një psikiatër, psikolog ose punonjës social klinik – mund të diagnostikojë çrregullimin kufitar të personalitetit bazuar në kriteret diagnostike për BPD në Manualin Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore të Shoqatës Psikiatrike.

Ata e bëjnë këtë duke kryer një intervistë të plotë dhe duke biseduar rreth simptomave. Ata bëjnë pyetje që do të hedhin dritë mbi:

• Historinë personale mjekësore dhe historinë mjekësore familjare, veçanërisht historitë e gjendjeve të shëndetit mendor.
• Historinë e mëparshme të punës.
• Kontrollin e impulsit.

Profesionistët e shëndetit mendor shpesh punojnë me familjen dhe miqtë e personit për të mbledhur më shumë njohuri mbi sjelljet dhe historinë e tyre.

Si trajtohet çrregullimi i personalitetit kufitar?

BPD historikisht ka qenë sfidë për t’u trajtuar. Por me trajtimin më të ri, të bazuar në prova, shumë njerëz me çrregullim të personalitetit kufitar përjetojnë simptoma më pak të rënda, funksionim të përmirësuar dhe cilësi më të mirë të jetës.

Por trajtimi efektiv kërkon kohë, durim dhe përkushtim. Trajtimi mund të përfshijë psikoterapi, medikamente ose të dyja.

Psikiatri juaj mund të rekomandojë një qëndrim afatshkurtër në spital nëse jeni shumë i shqetësuar ose në rrezik për të dëmtuar veten ose të tjerët. Gjatë qëndrimit tuaj, ai/ajo do të punojë me ju për të zhvilluar një plan trajtimi.

Njerëzit me çrregullim të personalitetit kufitar shpesh kanë kushte të tjera të shëndetit mendor, duke përfshirë:

• Çrregullime të humorit (80% deri në 96% e njerëzve me BPD).
• Çrregullimet e ankthit (88%).
• Çrregullime të përdorimit të substancave (64%).
• Çrregullime të të ngrënit (53%).
• Çrregullime të deficitit të vëmendjes/hiperaktivitetit (ADHD) (10% deri në 30%).
• Çrregullime bipolare (15%).

Nëse ata kanë një gjendje bashkëekzistuese, do të kenë nevojë për trajtim edhe për të.

Trajtim psikoterapie për BPD

Psikoterapia është trajtimi i zgjedhur për çrregullimin e personalitetit kufitar. Qëllimi i trajtimit është t’ju ndihmojë të zbuloni motivimet dhe frikën që lidhen me mendimet dhe sjelljen tuaj dhe t’ju ndihmojë të mësoni të lidheni më pozitivisht me të tjerët.

Llojet e terapisë që mund të ndihmojnë në trajtimin e BPD përfshijnë:

• Terapia e sjelljes dialektike (DBT): Kjo lloj terapie u zhvillua posaçërisht për njerëzit me BPD. DBT fokusohet në t’ju ndihmuar të pranoni realitetin e jetës tuaj dhe sjelljet tuaja, si dhe t’ju ndihmojë të mësoni të ndryshoni jetën tuaj, duke përfshirë sjelljet jo të dobishme. Ajo ju mëson aftësi për t’ju ndihmuar të kontrolloni emocionet e forta, të reduktoni sjelljet vetëshkatërruese dhe të përmirësoni marrëdhëniet.
• Terapia konjitive e sjelljes (CBT): Kjo është një lloj terapie e strukturuar dhe e orientuar drejt qëllimit. Terapisti ose psikologu juaj ju ndihmon të shikoni nga afër mendimet dhe emocionet tuaja. Do të kuptoni se si mendimet tuaja ndikojnë në veprimet tuaja. Nëpërmjet CBT, ju mund të çmësoni mendimet dhe sjelljet negative dhe të mësoni të adoptoni modele dhe zakone më të shëndetshme të të menduarit.
• Terapia në grup: Kjo është një lloj psikoterapie në të cilën një grup njerëzish takohen për të përshkruar dhe diskutuar problemet e tyre së bashku nën mbikëqyrjen e një terapisti ose psikologu. Terapia në grup mund t’i ndihmojë njerëzit me BPD të ndërveprojnë me të tjerët në mënyrë më pozitive dhe të shprehen në mënyrë efektive.

Medikamente për BPD

Në disa raste, një psikiatër mund të rekomandojë medikamente për të trajtuar simptoma specifike ose kushte të shëndetit mendor që ndodhin bashkë. Medikamentet mund të trajtojnë ankthin dhe depresionin, të rregullojnë luhatjet e humorit ose të ndihmojnë në kontrollin e sjelljes impulsive. Ilaçet antipsikotike (neuroleptike) ndihmojnë disa njerëz me BPD.

A mund të parandalohet çrregullimi i personalitetit kufitar?

Fatkeqësisht, nuk ka asnjë mënyrë për të parandaluar çrregullimin e personalitetit kufitar.

BPD shpesh trashëgohet, që do të thotë se ju keni një rrezik në rritje të zhvillimit të gjendjes nëse keni një histori familjare të BPD. Pyesni psikiatrin se si të dalloni shenjat e çrregullimit në mënyrë që të mund të merrni trajtim sa më shpejt që të jetë e mundur.

Cila është prognoza për çrregullimin e personalitetit kufitar?

Shumicën e kohës, simptomat e BPD zvogëlohen gradualisht me moshën. Simptomat e disa njerëzve zhduken në të 40-at e tyre. Me trajtimin e duhur, shumë njerëz me BPD mësojnë të menaxhojnë simptomat e tyre dhe të përmirësojnë cilësinë e jetës së tyre. Pa trajtim, njerëzit me çrregullim të personalitetit kufitar kanë një rrezik në rritje për sa vijon:

• Çrregullimin e përdorimit të substancave dhe çrregullimin e përdorimit të alkoolit.
• Depresionni.
• Vetëdëmtimin.
• Vetëvrasjen.

Rreziku i vetëvrasjes tek njerëzit me BPD është 40 herë më i madh se ai i popullatës së përgjithshme. Rreth 8% deri në 10% e njerëzve me BPD vdesin nga vetëvrasja. Shumë njerëz me BPD të patrajtuar gjithashtu përjetojnë marrëdhënie personale të paqëndrueshme ose kaotike dhe kanë vështirësi në mbajtjen e një pune. Ata kanë një rrezik në rritje për divorc, largim nga anëtarët e familjes dhe miqësi të vështira. Problemet ligjore dhe financiare janë gjithashtu të zakonshme.