Inflamacioni në kolitin ulceroz fillon në rektum dhe mund të përhapet në zorrën e trashë. Simptomat mund të jenë konstante ose mund të shfaqen dhe të zhduken. Ato përfshijnë diarre, humbje peshe, ngërçe barku, anemi dhe gjak ose qelb në lëvizjet e zorrëve. Nuk ka kurë për kolitin ulceroz. Medikamentet mund të ndihmojnë në qetësimin e inflamacionit. Kirurgjia është një opsion për raste më të vështira.
Çfarë është Koliti Ulçeroz?
Koliti ulceroz (UC) shkakton acarim dhe ulçera (plagë të hapura) në zorrën e trashë. I përket një grupi të quajtur sëmundje inflamatore të zorrëve (IBD). Shpesh shkakton diarre me gjak, ngërçe dhe raste urgjence. Ndonjëherë këto simptoma mund ta zgjojnë një person gjatë natës për të shkuar edhe në tualet.
Inflamacioni në kolitin ulceroz zakonisht fillon në rektum, i cili është afër anusit. Inflamacioni mund të përhapet dhe të prekë një pjesë ose të gjithë zorrën e trashë. Kur inflamacioni ndodh në rektum dhe në pjesën e poshtme të zorrës së trashë quhet proktit ulçeroz. Nëse preket e gjithë zorra e trashë quhet pankolit. Nëse preket vetëm ana e majtë e zorrës së trashë quhet kolit i kufizuar ose distal.
Ashpërsia e kolitit ulçeroz varet nga sasia e inflamacionit dhe vendndodhja. Të gjithë janë pak më ndryshe. Mund të keni inflamacion të rëndë në rektum (zonë e vogël) ose inflamacion shumë të lehtë në të gjithë zorrën e trashë (zona e madhe).
Nëse keni kolit ulçeroz, mund të vëreni lloje shpërthimesh (sëmundje aktive), kur simptomat janë më të këqija. Gjatë periudhave të remisionit / terheqjes, mund të keni pak ose edhe fare simptoma. Qëllimi i terapisë është që të qëndrojmë në remision sa më gjatë (vite).
Rreth gjysma e njerëzve të diagnostikuar me kolit ulçeroz kanë simptoma të lehta. Të tjerë vuajnë nga ethe të shpeshta, diarre të përgjakshme, të përziera dhe ngërçe të rënda të barkut. Koliti ulçeroz mund të shkaktojë gjithashtu probleme të tilla si artriti, inflamacioni i syrit, sëmundjet e mëlçisë dhe osteoporoza. Nuk dihet pse këto probleme shfaqen jashtë zorrës së trashë. Shkencëtarët mendojnë se këto komplikime mund të jenë rezultat i inflamacionit të shkaktuar nga sistemi imunitar. Disa nga këto probleme largohen kur koliti trajtohet.
Koliti ulçeroz mund të shfaqet te njerëzit në çdo moshë, por zakonisht fillon midis moshës 15 dhe 30 vjeçare dhe më rrallë midis moshës 50 dhe 70 vjeçare. Koliti ulçeroz prek burrat dhe gratë në mënyrë të barabartë, me raporte që deri në 20% të njerëzve me kolit ulçeroz kanë një anëtar të familjes ose të afërm me kolit ulçeroz. Për më tepër, rreth 20% e pacientëve diagnostikohen para moshës 20 vjeçare dhe kjo mund të ndodhë edhe te fëmijët deri në dy vjeç.
Cili është Ndryshimi Midis Kolitit dhe Kolitit Ulçeroz?
Koliti do të thotë se zorra juaj është e irrituar. Kjo mund të shkaktohet nga shumë gjëra, të tilla si infeksionet nga viruset ose bakteret. Koliti ulçeroz është më i rëndë sepse nuk shkaktohet nga ndonjë infeksion dhe zgjat gjatë gjithë jetës tuaj.
Sa i Zakonshëm është Koliti Ulçeroz?
Koliti ulçeroz nuk është një gjendje e pazakontë. Së bashku me sëmundjen e Crohn-it, një lloj tjetër i sëmundjes inflamatore të zorrëve, ajo prek deri në 1 në 250 njerëz në Amerikën e Veriut dhe Evropë.
Kush Preket nga Koliti Ulçeroz?
Kushdo njeri në çdo moshë, përfshirë fëmijët e vegjël, mund të preket nga koliti ulçeroz. Mundësia juaj për ta marrë atë është pak më e lartë nëse:
- Keni një të afërm me sëmundje inflamatore të zorrëve (IBD).
- Jeni midis moshës 15 dhe 30 vjeçare, ose më të vjetër se 60 vjeç.
- Konsumoni një dietë me yndyrë të lartë.
- Përdorni shpesh barna anti-inflamatore josteroidale (NSAIDS) si ibuprofeni (Advil ose Motrin).
SIMPTOMAT DHE SHKAQET
Çfarë e Shkakton Kolitin Ulçeroz?
Studiuesit mendojnë se shkaktari i kolitit ulçeroz është kompleks dhe përfshin shumë faktorë. Ata mendojnë se ndoshta është rezultat i një reagimi imunitar tepër aktiv. Detyra e sistemit imunitar është të mbrojë trupin nga mikrobet dhe substancat e tjera të rrezikshme. Por, ndonjëherë sistemi juaj imunitar sulmon gabimisht trupin tuaj, gjë që shkakton inflamacion dhe dëmtim të indeve.
Cilat janë Simptomat e Kolitit Ulçeroz?
Simptomat e kolitit ulçeroz shpesh përkeqësohen me kalimin e kohës. Në fillim mund të vëreni:
- Diarre ose lëvizje të shpejtë të zorrëve.
- Ngërçe barku.
- Lodhje.
- Nauzea.
- Humbje peshe.
- Anemia (zvogëlimi i numrit të qelizave të kuqe të gjakut).
Më vonë mund të keni gjithashtu:
- Gjak, mukozë ose qelb në lëvizjet e zorrëve.
- Ngërçe të rënda.
- Ethe.
- Skuqje të lëkurës.
- Plagët e gojës.
- Dhimbje kyçesh.
- Sytë e kuq, me dhimbje te konsiderueshme.
- Sëmundje të mëlçisë.
- Humbja e lëngjeve dhe lëndëve ushqyese.
Simptomat janë të ngjashme me kolitin ulçeroz të fëmijëve dhe mund të përfshijnë gjithashtu rritje të avashtë ose të dobët. Disa simptoma të kolitit ulçeroz te fëmijët mund të ngjasojnë gjendje të tjera, prandaj është e rëndësishme t’i raportoni të gjitha simptomat te pediatri.
DIAGNOZA DHE ANALIZAT
Si Diagnostikohet koliti Ulçeroz?
Për të diagnostikuar kolitin ulceroz tek fëmijët, adoleshentët dhe të rriturit, ofruesi i kujdesit shëndetësor duhet të përjashtojë sëmundje të tjera. Pas një ekzaminimi fizik, mjeku mund të rakomandojë:
Analizat e gjakut: Gjaku juaj mund të tregojë shenja infeksioni ose anemie. Anemia është një nivel i ulët i hekurit në gjakun tuaj. Mund të nënkuptojë se keni gjakderdhje në zorrën e trashë ose rektum.
Mostrat e jashtëqitjes: Shenjat e infeksionit, parazitët (organizmat e vegjël që mund të jetojnë në trupin e një personi) dhe inflamacioni mund të shfaqen në jashtëqitjen tuaj.
Analizat imazherike: Ofruesi i kujdesit shëndetësor mund të ketë nevojë për një grafi të zorrës së trashë dhe rektumit tuaj. Ju mund të kryeni analiza duke përfshirë një skanim të rezonancës magnetike (MRI) ose skanim të tomografisë së kompjuterizuar (CT).
Analizat endoskopike: Një endoskop është një tub i hollë, fleksibël me një kamerë të vogël. Mjekët e specializuar mund të vendosin endoskopin përmes anusit për të kontrolluar shëndetin e rektumit dhe zorrës së trashë. Testet e zakonshme endoskopike përfshijnë kolonoskopinë dhe sigmoidoskopinë.
MENAXHIMI DHE TRAJTIMI
Si Trajtohet Koliti Ulçeroz?
Nuk ka kurë për kolitin ulceroz, por trajtimet mund të qetësojnë inflamacionin, t’ju ndihmojnë të ndiheni më mirë dhe t’ju kthejnë në aktivitetet tuaja të përditshme. Trajtimi varet gjithashtu nga ashpërsia dhe nga individi, kështu që trajtimi varet nga nevojat e çdo personi. Zakonisht, ofruesit e kujdesit shëndetësor e menaxhojnë sëmundjen me medikamente. Nëse testet tuaja zbulojnë infeksione që po shkaktojnë probleme, ofruesi juaj i kujdesit shëndetësor do t’i trajtojë ato kushte themelore dhe do të shohë nëse kjo ndihmon.
Qëllimi i mjekimit është të nxisë dhe të ruajë periudhen e remisionit si dhe të përmirësojë cilësinë e jetës për njerëzit me kolit ulçeroz. Ofruesit e kujdesit shëndetësor përdorin disa lloje medikamentesh për të qetësuar inflamacionin në zorrën tuaj të trashë. Reduktimi i ënjtjes dhe acarimit lejon që indet të shërohen. Gjithashtu mund të lehtësojë simptomat tuaja në mënyrë që të keni më pak dhimbje dhe më pak diarre. Për fëmijët, adoleshentët dhe të rriturit, ofruesi juaj mund të rekomandojë:
- Aminosalicilatet: Për kolitin ulçeroz të lehtë deri në mesatar, ofruesi juaj i kujdesit shëndetësor mund të përshkruajë sulfasalazinë (Azulfidine). Njoftoni ofruesin tuaj nëse jeni alergjik ndaj sulfasalazise. Ai ose ajo mund të përshkruajë një aminosalicilate pa sulfasalazin, si mesalamina (Canasa, Delzicol, Asacol , Pentasa, Lialda, Apriso). Medikamentet vijnë si në formë pilule ashtu edhe në formë klizme ose supozitor, të cilat mund të arrijnë më mirë inflamacionin poshtë në zorrë të trashë ose rektum.
- Kortikosteroidet: Nëse keni një formë të rëndë të kolitit ulçeroz, mund t’ju duhet një kortikosteroid si prednizoni (Deltasone) ose budesonid (Entocort, Uceris). Për shkak se kortikosteroidet kanë efekte anësore serioze, ofruesit e kujdesit shëndetësor i rekomandojnë ato vetëm për përdorim afatshkurtër. Medikamente të tjera do të përdoren për të ndihmuar në ruajtjen e periudhes se remisionit.
- Imunomoduluesit: Ofruesi juaj i kujdesit shëndetësor mund të rekomandojë një imunomodulator. Këto barna përfshijnë 6-merkaptopurinë (Purixan, Purinethol), azatioprinë (Azasan dhe Imuran) ose metotreksat (Trexall). Këto ilaçe ndihmojnë në qetësimin e sistemit imunitar tepër aktiv.
- Biologjike: Barnat biologjike trajtojnë kolitin ulçeroz të moderuar deri në të rëndë duke synuar pjesë të sistemit imunitar për ta qetësuar atë. Medikamente si infliximab (Remicade), adalimumab (Humira), golimumab (Simponi), certolizumab pegol (Cimzia), vedolizumab (Entyvio) dhe ustekinumab (Stelara) janë biologjikë.
- Frenuesit e Janus kinase (JAK): Barnat si tofacitinib (Xeljanz) ndalojnë një nga enzimat (kimikatet) e trupit tuaj nga nxitja e inflamacionit.
Fëmijëve dhe adoleshentëve të rinj u përshkruhen të njëjtat medikamente. Përveç medikamenteve, disa mjekë rekomandojnë gjithashtu që fëmijët të marrin vitamina për të marrë lëndët ushqyese të nevojshme për shëndetin dhe rritjen, të cilat mund të mos i kenë marrë me ushqim për shkak të efekteve të sëmundjes në zorrë. Pyesni ofruesin tuaj të kujdesit shëndetësor për këshilla specifike në lidhje me nevojën për plotësimin e vitaminave për fëmijën tuaj.
Ju mund të keni nevojë për një operacion për të hequr zorrën e trashë dhe rektumin në:
- Shmangni efektet anësore të ilaçeve.
- Ndaloni simptomat e pakontrollueshme.
- Parandaloni ose trajtoni kancerin e zorrës së trashë (njerëzit me kolit ulçeroz janë në rrezik më të madh).
- Eliminoni komplikimet kërcënuese për jetën si gjakderdhja.
Mund të Kryhet Operacion për Kolitin Ulçeroz?
Kirurgjia është një opsion nëse mjekimet nuk funksionojnë ose keni komplikime, të tilla si gjakderdhje ose rritje jonormale. Ju mund të zhvilloni lezione prekanceroze, ose rritje që mund të kthehen në kancer kolorektal. Një mjek mund t’i heqë këto lezione me kirurgji (kolektomi) ose gjatë një kolonoskopie.
Hulumtimet tregojnë se rreth 30% e njerëzve me kolit ulçeroz kanë nevojë për kirurgji diku gjatë jetës së tyre. Rreth 20% e fëmijëve me kolit ulçeroz do të kenë nevojë për operacion gjatë viteve të fëmijërisë.
Ekzistojnë dy lloje operacionesh për kolitin ulçeroz:
Proktokolektomia dhe qeska ileoanale
Proktokolektomia dhe qesja ileoanale (e quajtur edhe kirurgjia me qese J) është procedura më e zakonshme për kolitin ulçeroz. Kjo procedurë zakonisht kërkon më shumë se një operacion dhe ka disa mënyra për ta bërë atë. Së pari, kirurgu juaj bën një proktokolektomi – një procedurë që heq zorrën e trashë dhe rektumin. Më pas kirurgu formon një qese ileoanale (një qese e bërë nga një pjesë e zorrës së hollë) për të krijuar një rektum të ri. Ndërsa trupi juaj dhe qesja e sapo bërë po shërohen, kirurgu juaj mund të kryejë një ileostomi të përkohshme në të njëjtën kohë. Kjo krijon një hapësirë (stomë) në pjesën e poshtme të barkut. Zorrët tuaja të vogla ngjiten në stoma, e cila duket si një pjesë e vogël e lëkurës në barkun tuaj.
Pasi të shëroheni, mbetjet e vogla nga zorrët tuaja dalin përmes stomës dhe në një qese të bashkangjitur të quajtur qese ostomi. Hapësira e vogël shtrihet në pjesën e jashtme të trupit, poshtë vijës. Ju do të duhet të mbani qesen në çdo kohë për të mbledhur mbetjet. Ju duhet ta ndërroni qesen shpesh gjatë ditës.
Ekipi mjekësor do t’ju mësojë se si të kujdeseni për stomën dhe të zbrazni qesen e vendosur. Ju gjithashtu mund të përdorni një mbulesë pëlhure për qesen, në mënyrë që edhe kur jeni të zhveshur, mbetjet të mos duken. Me kujdesin e duhur, qesja nuk do të mbajë erë dhe nuk do të jetë e dukshme nën rroba.
Pasi ju dhe qesja ileoanale të jeni shëruar, kirurgu juaj do të diskutojë heqjen e ileostomisë.
Qesja juaj e re ileoanale do të vazhdojë ende mbledh mbatjet. Kjo lejon që mbetjet të dalin nga trupi juaj përmes anusit tuaj siç do të bënte normalisht. Më pas, për shkak se keni më pak hapësirë në zorrën tuaj të trashë për të ruajtur jashtëqitjen, do të keni jashtëqitje të shpeshta (mesatarisht katër deri në tetë herë në ditë pasi trupi juaj të jetë përshtatur). Megjithatë, ju duhet të ndiheni shumë më mirë kur të rikuperoheni nga operacioni. Dhimbja dhe ngërçet nga koliti ulceroz duhet të zhduken.
Proktokolektomia dhe ileostomia
Nëse një qese ileoanale nuk do të funksionojë për ju, ekipi i kujdesit shëndetësor mund të rekomandojë një ileostomi të përhershme (pa një qese ileoanale). Kirurgu juaj bën një proktokolektomi për të hequr zorrën e trashë dhe rektumin. Pjesa e dytë e këtij operacioni, e bërë në të njëjtën kohë, është kryerja e një ileostomie të përhershme (siç përshkruhet më sipër).
PARANDALIMI
Çfarë i shkakton shpërthimet e kolitit ulçeroz?
Kur jeni në remision nga koliti ulçeroz, do të dëshironi të bëni gjithçka që mundeni për të parandaluar një shpërthim. Gjërat që mund të shkaktojnë një shpërthim përfshijnë:
- Stresi emocional: Flini të paktën shtatë orë gjatë natës, ushtrohuni rregullisht dhe gjeni mënyra të shëndetshme për të lehtësuar stresin, siç është meditimi.
- Përdorimi i qetësuesve: Për lehtësimin e dhimbjeve ose temperaturës, përdorni acetaminophen (Tylenol) në vend të NSAID-ve si Motrin dhe Advil.
- Antibiotikët: Njoftoni ofruesin tuaj të kujdesit shëndetësor nëse antibiotikët shkaktojnë simptomat që po përjetoni.
Çfarë Roli Luan Dieta dhe Ushqimi në Kolitin Ulçeroz?
Dieta nuk shkakton zhvillimin e kolitit ulçeroz dhe as ndonjë dietë e veçantë nuk mund ta kurojë sëmundjen. Megjithatë, ushqimet që ju ose fëmija juaj hani mund të luajnë një rol në menaxhimin e simptomave dhe në zgjatjen e kohës ndërmjet shpërthimeve.
Disa ushqime mund t’i përkeqësojnë simptomat dhe duhen shmangur, veçanërisht gjatë shpërthimeve. Ushqimet që shkaktojnë simptoma janë të ndryshme nga personi në person. Për të kufizuar ushqimet që ju ndikojnë, mbani shënim se çfarë hani çdo ditë dhe si ndiheni më pas (një ditar ushqimor).
Ushqimet problematike shpesh përfshijnë:
- Ushqimet e yndyrshme.
- Ushqime dhe pije me shumë sheqer.
- Pijet e gazuara.
- Ushqimet me fibra të larta.
- Alkooli.
Përveç ushqimeve problematike të listuara më sipër, foshnjat, fëmijët dhe adoleshentët gjithashtu mund të kenë probleme me:
- Kripën
- Produktet e qumështit
Mbani vigjilencën në dietën dhe ushqimin e fëmijës suaj. Oreksi i tyre mund të ulet gjatë një shpërthimi dhe ata mund të mos hanë mjaftueshëm për të qëndruar të shëndetshëm dhe për t’u rritur. Gjithashtu, inflamacioni i shkaktuar nga koliti ulçeroz mund të pengojë traktin e tyre tretës të thithë mjaftueshëm lëndë ushqyese. Kjo gjithashtu mund të ndikojë në shëndetin e fëmijës suaj. Për këto arsye, mund t’ju duhet të rrisni sasinë e kalorive që fëmija juaj konsumon.
Është më mirë të punoni me ofruesin dhe nutricionistin tuaj për të krijuar një plan diete të personalizuar nëse ju ose fëmija juaj keni kolit ulceroz.
PARASHIKIMI / PROGNOZA
Çfarë mund të Prisni nëse Jeni Diagnostikuar me Kolit Ulçeroz?
Koliti ulçeroz është një gjendje e përjetshme që mund të ketë simptoma të lehta deri në të rënda. Për shumicën e njerëzve, simptomat shfaqen dhe largohen. Disa njerëz kanë vetëm një episod dhe më pas shërohen. Disa të tjerë zhvillojnë një formë të pandërprerë që përparon me shpejtësi. Deri në 30% të njerëzve, sëmundja përhapet nga rektumi në zorrën e trashë. Kur preken si rektumi ashtu edhe zorra e trashë, simptomat ulçerative mund të përkeqësohen dhe të ndodhin më shpesh.
Ju mund të jeni në gjendje ta menaxhoni sëmundjen me ilaçe. Por operacioni për të hequr zorrën e trashë dhe rektumin është i vetmi “shërim”. Rreth 30% e njerëzve me kolit ulceroz kanë nevojë për kirurgji.
Kur Duhet të Telefononi Mjekun për Kolitin tim Ulçeroz?
Telefononi menjëherë ofruesin tuaj të kujdesit shëndetësor nëse keni:
- Diarre të rëndë, të vazhdueshme.
- Rrjedhje gjaku nga anusi juaj me mpiksje gjaku në jashtëqitje.
- Dhimbje të vazhdueshme dhe temperaturë të lartë.
Cila është Dieta më e Mirë për Kolitin Ulçeroz?
Nuk ka asnjë dietë të vetme që funksionon më mirë për kolitin ulçeroz. Nëse sëmundja dëmton punimin e zorrës së trashë, trupi juaj mund të mos thithë mjaftueshëm lëndë ushqyese nga ushqimi. Ofruesi i kujdesit shëndetësor mund të rekomandojë ushqim shtesë ose vitaminat. Është më mirë të punoni me ofruesin dhe dietologun tuaj për të krijuar një plan diete të personalizuar.
Sa Shpesh është e Nevojshme të Kryeni një Kolonoskopi?
Sidomos kur keni simptoma ose sapo po filloni ose ndryshoni medikamentet, mjeku juaj mund të dëshirojë të shikojë periodikisht pjesën e brendshme të rektumit dhe zorrës së trashë për t’u siguruar që trajtimet po funksionojnë dhe rreshtimi po shërohet. Sa shpesh nevojitet kjo varet për shkak se është e ndryshme për secilin person.
Koliti ulçeroz gjithashtu rrit mundësinë e zhvillimit të kancerit të zorrës së trashë. Për të kërkuar shenjat e hershme të kancerit, ofruesi i kujdesit shëndetësor mund t’ju bëjë të vini për një kolonoskopi (një procedurë për të kontrolluar shëndetin e zorrës së trashë) çdo një deri në tre vjet.
Si Ndikon Koliti Ulçeroz Pediatrik në Shëndetin Mendor / Emocional të Fëmijës Tuaj?
Ashtu si shumë sëmundje, koliti ulçeroz mund të ketë një efekt negativ psikologjik, veçanërisht te fëmijët. Ata mund të përjetojnë probleme fizike, emocionale, sociale dhe familjare. Për shkak të medikamenteve dhe / ose stresit të përgjithshëm nga situata, fëmija juaj mund të përjetojë:
- Luhatje humori.
- Ngacmim nga shokët e klasës.
- Zemërim, siklet dhe zhgënjim.
- Shqetësim për pamjen dhe qëndrueshmërinë fizike.
- Cënueshmëri sepse trupi nuk funksionon normalisht.
- Përqendrim të dobët.
- Keqkuptime me miqtë dhe familjen.
Fëmijët kanë nevojë për mbështetje të ndërsjellë nga të gjithë anëtarët e familjes. Është e dobishme që e gjithë familja të mësojë rreth sëmundjes dhe të përpiqet të jetë empatike. Kërkoni një psikiatër dhe terapist për të ndihmuar fëmijën tuaj të menaxhojë sfida të tilla të kolitit të tyre ulçeroz.
Çfarë të Pyesni Mjekun Tuaj?
Nëse keni kolit ulçeroz, mund të pyesni ofruesin tuaj të kujdesit shëndetësor:
- Sa pjesë e zorrës sime të trashë është prekur?
- Çfarë rreziqesh ose efektesh anësore mund të pres nga mjekimi?
- A duhet të ndryshoj dietën time?
- A do të ndikojë koliti ulçeroz në aftësinë time për të mbetur shtatzënë?
- Çfarë mund të bëj në shtëpi për të menaxhuar simptomat e mia?
- Cilat janë opsionet e mia kirurgjikale?
- Çfarë duhet t’i kërkoj mjekut tim në emër të fëmijës apo adoleshentit tim?
Bëjini ofruesit tuaj të kujdesit shëndetësor pyetjet e mëposhtme përveç atyre të listuara më sipër:
- Çfarë vitaminash duhet të marrë fëmija im?
- Do të kenë fëmijët e mi të tjerë kolit ulçeroz pediatrik?
- Është fëmija im në rrezik për gjendje të tjera shëndetësore?
- Mund të rekomandoni një psikiatër ose terapist për të ndihmuar fëmijën tim me probleme emocionale që lidhen me kolitin ulçeroz pediatrik?
- Po rritet fëmija im me një ritëm normal?
- Çfarë mund të bëj për ta ndihmuar fëmijën tim të përballet në shkollë?
