Ankth apo Depresion? Çfarë kam unë? A mund t’i kem të dyja bashkë? Një pyetje që sigurisht na shqetëson shumë herë kur jemi ‘të rënë’ psikologjikisht.
Shëndeti mendor është një çështje e rëndësishme, që sigurisht nuk duhet ta bëjë dikë që ka probleme të fshihet. Ankthi dhe depresioni janë ndjenja që trondisin shëndetin mendor dhe fatkeqësisht vitet e fundit janë shfaqur te shumë njerëz, të të gjitha gjinive dhe moshave.
Çfarë është Depresioni?
Depresioni është një gjendje që prek më shumë se 10% të popullsisë së botës. Më konkretisht, 350 milionë njerëz janë përballur me një formë të saj.
Është shkaku kryesor i paaftësisë në botë dhe mund të prekë njerëz të të gjitha moshave dhe gjinive. Fëmijët, adoleshentët, të rriturit si dhe të moshuarit, si burrat ashtu edhe gratë mund të vuajnë nga depresioni.
Depresioni është një gjendje shumë më e ndërlikuar sesa një ndarje e thjeshtë emocionale ose ndryshime të humorit. Konsiderohet si një sëmundje e rëndë dhe në raste ekstreme mund të çojë edhe në vetëvrasje. Është shkaku i dytë kryesor i vdekjeve për të rinjtë, pas aksidenteve rrugore.
Depresioni shpesh fillon me humbjen e interesit dhe kënaqësisë. Personi mund të përjetojë lodhje të fortë dhe të pashpjegueshme, si dhe ndjenja të pavlefshmërisë dhe fajit. Trishtimi dhe melankolia fillojnë të mbizotërojnë çdo ditë si dhe njëkohësisht ka një tërheqje nga marrëdhëniet shoqërore dhe ndërpersonale. Personi ndihet i pafuqishëm, ashtu intensifikohet ndjenja se është në rrugë pa krye dhe përjeton dëshpërim.
Çfarë është Ankthi?
“Ankthi” është përgjigja normale e trupit ndaj rrezikut. Kur jemi të shqetësuar, trupi përmbytet me hormone për të përgatitur organet e ndryshme në mënyrë për të shmangur ose përballuar rrezikun. Ky është mekanizmi i quajtur “luftë”.
Kur përballemi me një sfidë, një pjesë e përgjigjes sonë është normale. Trupi aktivizon mekanizmat në mënyrë që të na mbrojë dhe të na përgatisë të qëndrojmë dhe të luftojmë ose të largohemi sa më shpejt që të mundemi. Trupi prodhon sasi më të larta të kortizolit, adrenalinës dhe noradrenalinës. Këto hormone nxisin një rritje të rrahjeve të zemrës, rrisin gatishmërinë e muskujve, djersitjen dhe qartësinë mendore. Të gjithë këta faktorë përmirësojnë aftësinë për t’iu përgjigjur një situate të rrezikshme ose sfiduese. Faktorët mjedisorë nxisin këtë reagim të quajtur “ankth”. Për shembull, ai përfshin zhurmën, sjelljen agresive, një makinë me shpejtësi të lartë ose takimin e parë. Sa më shumë stresorë të përjetojmë, aq më të shqetësuar ndihemi.
Çilat janë Simptomat e Depresionit dhe Ankthit?
Disa simptoma tipike të depresionit janë:
- Ndjenjat e trishtimit dhe dëshpërimit
- Humbja e interesit edhe për gjërat që dikur na kënaqnin
- Probleme me gjumin
- Ndjenja e rraskapitur
- Ndryshimet në oreks
- Dhimbje fizike ose parehati të pashpjegueshme
- Ndjenja se ‘na kanë mbaruar forcat emocionalisht
Në mënyrë të ngjashme, ankthi (ose çrregullimi i përgjithësuar i ankthit, siç nënkupton emri i plotë) mund të shkaktojë:
- Ankth i vazhdueshëm dhe intensiv, i cili është në disproporcion me atë që po ndodh realisht
- Mendimi i tepruar për një çështje dhe skenarin më të keq që mund të ndodhë
- Obsesioni me situatat ose rezultatet
- Pavendosmëri
- Frikë
- Pamundësia e të sëmurit për t’u çlodhur
- Ndjenjat e agjitacionit
- Vështirësi në përqendrim
- Nervozizmi fizik
Ndryshimet e Depresionit dhe Ankthit
Sidoqoftë, ekziston një ndryshim i madh midis trishtimit dhe depresionit klinik. Simptomat e pikëllimit nuk janë as të rënda dhe as të vazhdueshme. Ato gjithashtu nuk ndikojnë në funksionalitetin e përditshëm. Përkundrazi, depresioni është serioz, i vazhdueshëm dhe një pengesë në jetën e përditshme.
Në mënyrë të ngjashme, ekziston një ndryshim midis ankthit normal dhe ankthit jonormal. Është normale për shembull, të shqetësohemi kur presim rezultatet e disa ekzaminimeve mjekësore ose të një konkursi. Megjithatë, nëse ky shqetësim bëhet i vazhdueshëm dhe prek të gjitha aspektet e jetës, atëherë mund të sugjerojë diçka më shumë. Të qenit vazhdimisht në gjendje stresi apo ankthi është e dëmshme për shëndetin e tij apo saj, thotë Dr. Jacobs.
Lajmi i mirë është se ankthi dhe depresioni mund të trajtohen, veçmas ose edhe në të njëjtën kohë. Shumica e pacientëve përfitojnë nga këshillimi, terapia e sjelljes-kognitive, mjekimi ose një kombinim i këtyre terapive.
Llojet e Depresionit
- Çrregullimi i madh depresiv: simptoma të rënda që ndodhin ditë pas dite për të paktën dy javë dhe shoqërohen me një ndryshim në funksionimin e mëparshëm të individit.
- Depresioni atipik: ka një reagim emocional ndaj një ngjarjeje pozitive, megjithatë, në pjesën më të madhe karakterizohet nga mbindjeshmëria ndaj kritikave dhe refuzimeve shoqërore, shtimi në peshë, hipersomnia së bashku me gjymtyrët e rënda.
- Distimia (çrregullim i vazhdueshëm depresiv): një humor depresiv që zgjat të paktën dy vjet.
- Çrregullimi depresiv perinatal (pas lindjes): Çrregullimi depresiv që fillon gjatë shtatzënisë ose pas lindjes.
- Depresioni psikotik: një çrregullim i rëndë depresiv që shoqërohet me një formë të simptomave psikotike.
- Depresioni sezonal: fillon në muajt e dimrit ndërsa prek rreth 2% të popullsisë dhe është për shkak të ndryshimit të temperaturës si dhe reduktimit të diellit.
Llojet e Ankthit
Pesë lloje të ankthit që kërkojnë menaxhim të ndryshëm janë identifikuar klinikisht:
- Çrregullimi i ankthit të përgjithësuar: GAD, është një gjendje e cila karakterizohet nga ankthi kronik, shqetësimi i ekzagjeruar së bashku me tensionin – edhe në rastet që thjesht ka arsye të vogla ose aspak për ta provokuar.
- Çrregullimi obsesiv-kompulsiv: OCD karakterizohet nga mendimet e përsëritura, të padëshiruara, si dhe nga sjelljet e përsëritura. Sjellje të tilla mund të përfshijnë larjen e duarve, numërimin, kontrollimin ose pastrimin, të cilat zakonisht kryhen me shpresën se mund të parandalojnë çdo mendim obsesiv ose madje t’i bëjnë ato të largohen.
- Çrregullime paniku: Një gjendje që karakterizohet nga episode të papritura dhe të përsëritura të frikës së thellë që shoqërohen nga simptoma fizike. Këto simptoma mund të përfshijnë dhimbje gjoksi, gulçim, rrahje të zemrës, marramendje apo edhe shqetësim abdominal.
- Çrregullimi i stresit post-traumatik: PTSD mund të zhvillohet pasi të jetë ekspozuar ndaj një ngjarjeje ose sprove të tmerrshme në të cilën mund të ketë ndodhur një dëm i rëndë fizik ose thjesht është kërcënuar. Disa ngjarje traumatike që mund të jenë një arsye për të pasur PTSD, përfshijnë lëndime të rënda trupore të dhunshme personale, fatkeqësi natyrore ose të shkaktuara nga njeriu, aksidente apo edhe luftime ushtarake.
- Fobia Sociale (ose Çrregullimi i Ankthit Social): Një gjendje e karakterizuar nga ankthi dërrmues së bashku me vetëdijen e tepruar në situatat e përditshme sociale. Fobia sociale mund të kufizohet në situatat e të paturit të frikës gjatë të folurit në disa situata formale ose joformale, ose duke ngrënë dhe pirë para njerëzve të tjerë.
Ankthi dhe Depresioni Shpesh Shkojnë “Dorë për Dore”!
Ndjenja e përhershme e trishtuar mund t’ju bëjë të ndiheni të shqetësuar, si dhe stresi i vazhdueshëm për çdo situatë mund t’ju bëjë të jeni në depresion.
Herë të tjera, megjithatë, ato mund të mos qëndrojnë së bashku dhe të jenë entitete krejtësisht të ndara! Por nëse mund të qëndrojnë së bashku apo jo, ankthi dhe depresioni mund të kurohen!
Shumica e njerëzve përfitojnë shumë nga mjekimi, psikoterapia ose një kombinim i të dyjave.
E tëra çfarë ju duhet të bëni është ta pranoni dhe t’i thoni vetes: ‘Nuk jam ai që isha, duhet të kërkoj ndihmë për të filluar të shijoj përsëri jetën time, sepse e meritoj!’
Si të Përballeni me Depresionin
Pacientët me depresion duhet patjetër të kërkojnë ndihmën e një specialisti. Pasi të diagnostikohet depresioni, mjeku, neurologu ose psikiatri do të përcaktojë trajtimin e duhur nëpërmjet një sërë antidepresivësh duke marrë parasysh të gjitha simptomat dhe sëmundjet shoqëruese.
Është jetike që pacientët me depresion ta ndjekin trajtimin fjalë për fjalë dhe të mos e ndërpresin atë herët, pasi në të kundërt simptomat do të përsëriten.
Nëse trajtimi fillestar çon në një remision të simptomave, ai duhet të ketë kohëzgjatjen e duhur për të vendosur këtë remision, si dhe për të parandaluar një rikthim. Duhet të merret parasysh edhe trajtimi parandalues i mirëmbajtjes për të zvogëluar rrezikun e përsëritjes së depresionit. Kjo është veçanërisht e rëndësishme nëse pacienti ka pasur dy ose më shumë episode depresioni në pesë vitet e fundit. Së fundmi, terapia psikologjike ose psikoterapia mund të ndihmojë në parandalimin e rikthimit, si dhe të përdoret në kombinim me ilaçe.
Si të Përballeni me Ankthin
Psikoterapia për menaxhimin e ankthit është efikase dhe ju gjithashtu mund të eksploroni shumë lloje të ndryshme qasjesh. Një person në ankth mund të bëjë seanca psikoterapie individuale ose grupore. Përveç psikoterapisë, Homeopatia, Akupunktura dhe EMDR mund t’ju ndihmojnë të rregulloni nivelet e stresit ose ankthit, si dhe të përballeni rrënjësisht me ankthin.
Nëse ankthi po ndikon në rutinën tuaj të përditshme, atëherë duhet të konsultoheni me një psikiatër dhe të kërkoni ndihmë. Specialisti i stresit është psikiatri që do t’ju ndihmojë të luftoni ankthin dhe shkaqet e tij që ndikojnë në jetën tuaj të përditshme. Në raste më të rënda, mund të nevojiten medikamente të tilla si anksiolitikët (si për shembull, Xanax) dhe / ose ilaçet kundër depresionit.
