Sëmundja Addison: Simptomat, Shkaqet Dhe Diagnostikimi

Sëmundja e Addison-it, ose pamjaftueshmëria e veshkave, është një problem i rrallë ku trupi nuk prodhon mjaftueshëm kortizol dhe ndonjëherë aldosteron. Ky çrregullim prek gjëndrat mbiveshkore dhe mund të çojë në simptoma si lodhje dhe presion të ulët të gjakut dhe nëse nuk trajtohet në kohën e duhur mund të jetë kërcënuese për jetën. Trajtimi i sëmundjes Addison përfshin terapi zëvendësuese të hormoneve për të trajtuar mangësitë hormonale, duke u mundësuar individëve të bëjnë një jetë relativisht normale nëse menaxhohet si duhet. Monitorimi i rregullt mjekësor më ndihëm e mjekut dhe menaxhimi i stresit janë disa komponentë thelbësorë në trajtimin e kësaj sëmundje. 

Simptomat E Sëmundjes Së Addisonit

Simptomat e sëmundjes Addison zakonisht shfaqen ngadalë me kalimin e kohës. Sëmundja mund të avancojë aq ngadalë sa njerëzit që e kanë mund të mos i vënë re simptomat në fillim. Disa prej tyre janë:

• Lodhje ekstreme
• Humbje peshe dhe humbje oreksi
• Zonat e errëta të lëkurës
• Presion i ulët i gjakut, madje edhe të fikët
• Nepsi për ushqime me kripë
• Sheqeri i ulët në gjak, i quajtur gjithashtu hipoglikemia
• Nauze, diarre ose të vjella
• Dhimbje barku
• Dhimbje të muskujve dhe kyçeve
• Nervozizmi
• Depresioni
• Humbja e flokëve në trup
• Probleme të ndryshme seksuale tek disa njerëz

Duhet të dini se faktor si stresi, sëmundjet e ndyshme, lëndimet, mund ti përkeqësojnë akoma më shumë simptomat e sëmundjes së Addisonit, kështu që duhet të kini kujdes. 

Dështimi I Veshkave

Ndonjëherë simptomat e sëmundjes Addison shfaqen papritur dhe nëse nuk trajtohen në kohën e duhur ato mund të shkaktojnë dështim akut të veshkave e cila është një gjendje kërcënuese për jetën. Kërkoni trajtim urgjent nëse po përjetoni simptomat e mëposhtme:

• Dobësi e rëndë
• Marrje mendësh
• Dhimbje në pjesën e poshtme të shpinës ose në këmbë
• Dhimbje të forta barku, të vjella dhe diarre, që çojnë në dehidrim
• Vetëdija e ulur ose delirium
• Presioni i ulët i gjakut

Kur Duhet Të Vizitoni Mjekun Endokrinolog

Nëse jeni duke përjetuar simptoma të zakonshme që lidhen me sëmundjen e Addison-it, është e rëndësishme të kërkoni kujdes të menjëhershëm mjekësor nga një doktor i specializuar i kësaj fushe i cili është endokrinologu. Këto simptoma mund të përfshijnë ekzaminimin e zonave të errëta të lëkurës, dehidratim të rëndë që çon në një humbje ekstreme të ujit të trupit, lodhje të pashpjegueshme dhe të theksuar, humbje peshe të paqëllimshme dhe probleme gastrointestinale si nauze, të vjella ose dhimbje barku. Për më tepër, simptoma të tilla si marramendja, të fikët, nepsi për kripë dhe dhimbjet e muskujve ose kyçeve mund të jenë gjithashtu tregues të sëmundjes së Addison-it.

Duke pasur parasysh seriozitetin e mundshëm të këtyre simptomave dhe natyrën kërcënuese të kësaj sëmundje, konsultimi me një profesionist të kujdesit shëndetësor është thelbësor për diagnozën e saktë dhe ndërhyrjen në kohë. Kërkimi i udhëzimeve mjekësore lejon testimin, diagnozën e duhur dhe zhvillimin e një plani trajtimi të përshtatur për të menaxhuar në mënyrë efektive sëmundjen e Addison-it. Zbulimi dhe ndërhyrja e hershme mund të përmirësojë ndjeshëm rezultatet dhe të ndihmojë individët të bëjnë jetë më të shëndetshme me menaxhimin e duhur mjekësor.

Shkaqet E Sëmundjes Së Addisonit

Sëmundja e Addison-it shkaktohet nga dëmtimi i gjëndrave mbiveshkore. Si thotë dhe emri gjëndrat mbiveshkore qëndrojnë pikërisht mbi veshkat. Si pjesë e sistemit endokrin, ata prodhojnë hormone që prekin pothuajse çdo organ dhe ind në trup. Dëmtimi i këtyre gjëndrave rezulton në shumë pak hormon kortizol dhe më shumë hormon aldosteron.

Gjëndrat mbiveshkore përbëhen nga dy seksione. Pjesa e brendshme, e quajtur medulla, prodhon hormone të ngjashme me adrenalinën. Shtresa e jashtme, e quajtur korteksi, krijon një grup hormonesh të quajtur kortikosteroide. Kortikosteroidet përfshijnë:

• Glukokortikoidet. Këto hormone, duke përfshirë kortizolin, ndikojnë në aftësinë e trupit për të kthyer ushqimin në energji. Ato gjithashtu luajnë një rol në përgjigjen inflamatore të sistemit imunitar dhe ndihmojnë trupin t’i përgjigjet stresit.
• Mineralokortikoidet. Këto hormone, duke përfshirë aldosteronin, balancojnë natriumin dhe kaliumin e trupit për të mbajtur presionin e gjakut në një interval të shëndetshëm.
• Androgjenet. Gjëndrat mbiveshkore prodhojnë sasi të vogla të këtyre hormoneve seksuale tek të gjithë njerëzit. Gjithashtu shkaktojnë zhvillimin seksual mashkullor duke ndikuar në masën muskulore dhe dëshirën seksuale.

Insuficienca Primare E Veshkave

Ndonjëherë, shtresa e jashtme e gjëndrave mbiveshkore, e njohur si korteksi ndodh që dëmtohet dhe nuk mund të prodhojë mjaftueshëm hormone. Kjo  gjendje quhet pamjaftueshmëri primare mbiveshkore ose insuficienca primare e veshkave dhe zakonisht ndodh si rezultat i një sëmundje autoimune, në të cilën trupi sulmon veten. Njerëzit me sëmundjen e Addison-it kanë më shumë gjasa se njerëzit e tjerë të kenë edhe sëmundje të tjera autoimune.

Shkaktarë të tjerë të kësaj gjendje mund të përfshijnë:

• Tuberkulozin
• Infeksione të tjera të gjëndrave mbiveshkore
• Përhapja e kancerit në gjëndrat mbiveshkore
• Gjakderdhje në gjëndrat mbiveshkore
• Insuficienca dytësore e veshkave

Gjëndra e hipofizës prodhon një hormon të quajtur hormoni adrenokortikotrop (ACTH). ACTH nga ana tjetër bën që korteksi i veshkave të prodhojë hormonet e tij. Të kesh tumore të hipofizës që nuk janë kancer, inflamacion dhe kirurgji në hipofizë mund të bëjnë që gjëndra e hipofizës të prodhojë shumë pak ACTH. Mangësia e ACTH mund të shkaktojë që gjëndrat mbiveshkore të prodhojnë shumë pak glukokortikoidë dhe androgjene. Kjo quhet insuficiencë adrenale dytësore.

Shumica e simptomave të insuficiencës adrenale dytësore janë të ngjashme me ato të pamjaftueshmërisë primare të veshkave. Megjithatë, njerëzit me insuficiencë adrenale dytësore nuk kanë lëkurë të errët dhe kanë më pak gjasa të kenë dehidrim të rëndë ose presion të ulët të gjakut. Ata gjithashtu kanë më shumë gjasa të kenë nivel sheqeri të ulët në gjak.

Komplikimet

• Kriza Addisonian. Nëse sëmundja e Addison-it nuk trajtohet, mund të zhvilloni një krizë addisonian si rezultat i stresit në trup, të tilla si lëndime, infeksione ose sëmundje. Në mënyrë tipike, gjëndrat mbiveshkore prodhojnë dy ose tre herë sasinë e zakonshme të kortizolit në përgjigje të stresit fizik. Me pamjaftueshmërinë e veshkave, pamundësia për të rritur sasinë e kortizolit të prodhuar si rezultat i stresit mund të çojë në një krizë tjetër. Krizë adisoniane është një situatë kërcënuese për jetën që rezulton në presion të ulët të gjakut, nivele të ulëta të sheqerit në gjak dhe nivele të larta të kaliumit dhe kërkon kujdes të menjëhershëm mjekësor.
• Sëmundje të tjera autoimune. Njerëzit me sëmundjen e Addison shpesh vuajnë nga sëmundje autoimune të tjera.

Parandalimi 

Sëmundja e Addison-it nuk mund të parandalohet, por ka mënyra për të shmangur kriza të tjera të rënda:

• Bisedoni me endokrinologun tuaj nëse ndiheni gjithmonë të lodhur ose të dobët ose jeni duke humbur peshë pa u përpjekur. 
• Nëse jeni diagnostikuar me sëmundjen e Addison-it, pyesni  doktorin tuaj se çfarë të bëni nëse sëmureni. Ju mund të keni nevojë të mësoni se si të rrisni dozën e kortikosteroideve.
• Nëse sëmureni shumë, veçanërisht nëse keni të vjella dhe nuk mund t’i merrni ilaçet, shkoni të vizitoheni në dhomën e urgjencës.
• Disa njerëz me sëmundjen e Addison shqetësohen për efektet anësore serioze nga hidrokortizoni ose prednizoni. Megjithatë, njerëzit me këtë sëmundje nuk kanë aq gjasa të kenë efektet anësore të glukokortikoideve me dozë të lartë. Kjo për shkak se doza e përshkruar zëvendëson sasinë që mungon.
• Nëse merrni kortizon, sigurohuni që të vizitoni rregullisht mjekun tuaj për t’u siguruar që doza nuk është shumë e lartë.

Si Diagnostikohet Sëmundja E Addisonit

Endokrinologu juaj do t’ju pyes për historinë tuaj mjekësore dhe simptomat që keni përjetuar deri tani. Diagnostikimi bëhet me anë të këtyre testeve:

• Testi i gjakut. Ky test mund të masë nivelet e gjakut të natriumit, kaliumit, kortizolit dhe hormonit adrenokortikotrop (ACTH). Testi i gjakut gjithashtu mund të masë antitrupat që lidhen me sëmundjen Addison.
• Testi i stimulimit të ACTH. ACTH urdhëron gjëndrat mbiveshkore të prodhojnë kortizol. Ky test mat nivelin e kortizolit në gjak para dhe pas injeksionit me ACTH të prodhuar nga njeriu.
• Testi i hipoglikemisë së induktuar nga insulina. Ky test bëhet për të zbuluar nëse gjëndra e hipofizës po shkakton insuficiencë adrenale dytësore. Testi përfshin kontrollimin e niveleve të sheqerit në gjak dhe kortizolit pas një insuline.
• Testet imazherike. Një skaner CT i zonës së stomakut kontrollon madhësinë e gjëndrave mbiveshkore dhe kontrollon për probleme të tjera. Ndërsa MRI e gjëndrrës së hipofizës mund të testojë për insuficiencë adrenale dytësore.

Si Të Përgatiteni Për Vizitën Me Endokrinologun

Fillimisht mund të vizitoni një mjek të përgjithshëm dhe ti shpjegoni atij simptomat tuaja, nëse ai vëren shenja të sëmundjes Addison mund t’ju referojë tek një mjek endokrinolog, një mjek që trajton gjendjet e gjëndrave endokrine. Më poshtë keni disa informacione për t’ju ndihmuar si të përgatiteni për vizitë tuaj.

Çfarë Mund Të Bëni?

Merrni me vete një anëtar të familjes ose mik për t’ju ndihmuar të mbani mend informacionet që do të merrni nga endokrinologu. 

Bëni një listë të:

• Simptomave tuaja dhe kur filluan ato.
• Informacioneve kryesore duke përfshirë streset e mëdha ose ndryshimet e fundit.
• Të gjitha ilaçeve, vitaminave ose suplementeve e tjera që merrni, përfshirë dozat.

Pyetje Për T’i Bërë Endokrinologut Tuaj

• Çfarë po i shkakton simptomat e mia?
• Çfarë analizash duhet të bëj?
• A ka gjasa që gjendja ime të jetë e përkohshme apo afatgjatë?
• Cila është mënyra më e mirë e trajtimit?
• Nëse kam probleme të tjera shëndetësore. Si mund t’i menaxhoj më së miri simptomat?

Çfarë Pyetjesh Mund T’ju Bëjë Mjeku Juaj

• Keni simptoma gjatë gjithë kohës apo vetëm ndonjëherë?
• Sa të rënda janë simptomat tuaja?
• Çfarë mund ti përmirësojë simptomat e mija?
• Çfarë mund ti përkeqësojë simptomat e mija?

Pyetjet E Bëra Më Shpesh

Çfarë Është Sëmundja E Addison-it?

Sëmundja e Addison-it, e njohur edhe si pamjaftueshmëria primare e veshkave, është një çrregullim që ndodh kur gjëndrat mbiveshkore nuk prodhojnë mjaftueshëm hormone, veçanërisht kortizol dhe aldosteron.

Çfarë E Shkakton Sëmundjen E Addison-it?

Shkaku më i zakonshëm i sëmundjes së Addison-it është adrenaliti autoimun, ku sistemi imunitar i trupit sulmon gabimisht dhe dëmton gjëndrat mbiveshkore. Shkaqe të tjera mund të përfshijnë infeksionet, faktorët gjenetikë dhe medikamente të caktuara.

Cilat Janë Simptomat E Sëmundjes Addison?

Simptomat mund të përfshijnë lodhje, humbje peshe, dobësi të muskujve, presion të ulët të gjakut, errësim të lëkurës, neps për kripë dhe simptoma gastrointestinale si nauze dhe të vjella.

Si Diagnostikohet Sëmundja E Addison?

Diagnoza përfshin teste gjaku për të matur nivelet e kortizolit dhe aldosteronit, si dhe studime imazherike si skanimet CT për të vlerësuar madhësinë dhe gjendjen e gjëndrave mbiveshkore.

A Trajtohet Sëmundja E Addison-It?

Po, sëmundja e Addison-it mund të trajtohet me terapi për zëvendësimin e hormoneve gjatë gjithë jetës. Medikamente, të tilla si glukokortikoidet dhe mineralokortikoidet, janë të përshkruara për të zëvendësuar hormonet e mangëta.

A Mund Të Shërohet Sëmundja E Addison?

Ndërsa terapia zëvendësuese e hormoneve menaxhon në mënyrë efektive simptomat, nuk ka shërim për sëmundjen e Addison-it. Trajtimi synon të zëvendësojë hormonet që gjëndrat mbiveshkore nuk i prodhojnë.

Çfarë Është Kriza Mbiveshkore Dhe Si Menaxhohet Ajo?

Një krizë mbiveshkore është një situatë kërcënuese për jetën që mund të ndodhë kur nivelet e kortizolit bien papritur. Trajtimi urgjent përfshin administrimin e menjëhershëm të lëngjeve intravenoze, glukokortikoideve dhe ndonjëherë medikamente të tjera për të stabilizuar individin.

Si Ndikon Stresi Tek Individët Me Sëmundjen E Addison?

Stresi, qoftë fizik apo emocional, mund të shkaktojë një krizë mbiveshkore te individët me sëmundjen e Addison-it. Gjatë kohës së stresit, është e rëndësishme të rregulloni dozat e ilaçeve nën mbikëqyrjen e endokrinologut.

A Mund Të Bëjnë Një Jetë Normale Individët Me Sëmundjen Addison?

Me menaxhimin e duhur të ilaçeve dhe rregullimet e stilit të jetesës, individët me sëmundjen e Addison mund të bëjnë jetë relativisht normale dhe të shëndetshme. Monitorimi i rregullt mjekësor është thelbësor për menaxhimin e duhur të sëmundjes.

A Rekomandohet Një Dietë Specifike Për Individët Me Sëmundjen E Addison?

Ndërsa nuk ka një dietë specifike për sëmundjen e Addison-it, mbajtja e një diete të ekuilibruar është e rëndësishme. Disa individë mund të kenë nevojë të rregullojnë dozën e konsumit të kripës bazuar në rekomandimet e mjekut endokrinolog.

A Mund Të Trashëgohet Sëmundja E Addison?

Ndërsa ekziston një komponent gjenetik në sëmundjen e Addison-it, ajo nuk është gjithmonë e trashëguar. Disa raste rezultojnë nga faktorë gjenetikë, ndërsa të tjera janë për shkak të shkaqeve autoimune ose faktorëve të tjerë.