Endometrioza është një çrregulllim i dhimbshem ku indet të cilat normalisht ndodhen brenda në mitër rriten jashtë saj. Shpesh prek vezoret, tubat fallopiane dhe indet që rrethojnë legenin. Indi i endometriozës vepron ashtu siç bën shtresa e brendshme e mitrës duke rrjedhur gjak me çdo cikël menstrual. Kur endometrioza përfshin vezoret, mund të formohen ciste të quajtura endometrioma. Kjo gjendje mund të shkaktojë dhimbje, veçanërisht gjatë periudhave menstruale dhe mund të zhvilloj gjithashtu probleme me fertilitetin. Megjithatë, trajtimet mund t’ju ndihmojnë të menaxhoni si duhet gjendjen dhe ndërlikimet e saj.
Simptomat E Endometriozës
Ka shumë simptoma që lidhen me endometriozën por kryesorja është dhimbja. Kjo dhimbje mund të jetë ose e fortë ose e lehtë dhe mund të ndihet në bark, rajonin e legenit dhe pjesën e poshtme të shpinës. Megjithëse endometrioza është një gjendje që mund ti ndodhi shumë grave, jo të gjitha do të përjetojnë simptoma. Ndonjëherë, mund ta keni këtë çrregullim dhe të mos e dini derisa të zbulohet gjatë një procedure tjetër ose gjatë një vizite për infertilitetin. Njerëzit që përjetojnë simptoma të endometriozës mund të kenë:
- Menstruacione shumë të dhimbshme.
- Dhimbje barku ose dhimbje shpine gjatë menstruacioneve ose ndërmjet periodave.
- Dhimbje gjatë seksit.
- Gjakderdhje e madhe gjatë periodave ose njolla ndërmjet periodave.
- Infertilitet (vështirësi për të mbetur shtatzënë).
- Lëvizjet e dhimbshme të zorrëve.
Cilat Janë Simptomat E Para Të Endometriozës?
Shumë njerëz përjetojnë dhimbje gjatë periodave nga endometrioza. Kjo dhimbje shpesh ndihet në bark, në pjesën e poshtme të shpinës dhe në zonën e legenit. Periodat gjithashtu mund të jenë më të rënda se zakonisht, dhe mund të ketë njolla (gjakderdhje të lehtë) midis cikleve.
Çfarë E Shkakton Endometriozën?
Shkaku i endometriozës është ende i panjohur. Nëse keni endometriozë, indet e mitrës tuaj rriten në vendet e gabuara. Kur zhvillohet në vende si pjesa e jashtme e mitrës, tubat fallopiane, vezoret, zorrët dhe zona brenda zgavrës së legenit, mund të shkaktojë simptoma të dhimbshme. Kjo dhimbje lidhet me rritjen e inflamacionit dhe shpesh me fibrozë. Këto pjesë të indit të mbresë mund të bashkojnë organet tuaja – duke krijuar lidhje midis tyre që normalisht nuk duhet të ndodhej aty.
Faktoret E Rrezikut
Faktorët që rrisin rrezikun e endometriozës përfshijnë:
- Pamundësia për të lindur.
- Fillimi i menstruacioneve në moshë të re.
- Kalimi i menopauzës në një moshë më të madhe.
- Cikli menstrual të shkurtër – për shembull, më pak se 27 ditë.
- Menstruacione të rënda që zgjasin më shumë se shtatë ditë.
- Nivele më të larta të estrogjenit në trupin tuaj ose një ekspozim më të madh gjatë gjithë jetës ndaj estrogjenit që trupi juaj prodhon.
- Indeks të ulët të masës trupore.
- Një ose më shumë të afërm me endometriozë.
- Çdo gjendje shëndetësore që pengon rrjedhjen e gjakut nga trupi gjatë periudhave menstruale gjithashtu mund të jetë një faktor rreziku për endometriozën. Po kështu edhe problemet e traktit riprodhues.
Simptomat e endometriozës shpesh ndodhin vite pas menstruacioneve të para. Ato mund të përmirësohen me kalimin e kohës me shtatzëninë dhe dhimbja mund të bëhet më e butë me kalimin e kohës.
Komplikimet E Endometriozës
Infertilitet
Komplikacioni kryesor i endometriozës është problemi për të mbetur shtatzënë, i quajtur edhe infertilitet. Rreth gjysma e njerëzve me endometriozë e kanë të vështirë të mbeten shtatzënë pasi që kjo të ndodhë, një vezë duhet të lirohet nga një vezore. Pastaj veza duhet të udhëtojë përmes tubit fallopian dhe të fekondohet nga një qelizë sperme. Veza e fekonduar më pas duhet të ngjitet në murin e mitrës për të filluar zhvillimin. Endometrioza mund të bllokojë tubin dhe të pengojë bashkimin e vezës dhe spermës. Por gjendja gjithashtu duket se ndikon në fertilitetin në mënyra më pak të drejtpërdrejta. Për shembull, mund të dëmtojë spermën ose vezën.
Megjithatë, shumë persona me endometriozë të lehtë deri në mesatare mund të mbeten shtatzënë dhe ta çojnë një shtatzëni deri në fund. Profesionistët e kujdesit shëndetësor shpeshherë këshillojnë gratë që vuaj nga ky problem të mos vonojnë të kenë fëmijë. Kjo për shkak se gjendja mund të përkeqësohet me kalimin e kohës.
Kancer
Disa studime sugjerojnë se endometrioza rrit rrezikun e kancerit të vezoreve. Edhe pse e rrallë, një lloj tjetër kanceri i quajtur adenokarcinoma e lidhur me endometriozën mund të ndodhë më vonë në jetë tek ata që kanë pasur këtë problem.
Si Diagnostikohet Endometrioza?
Në shumë raste, diagnoza e endometriozës do të fillojë me vërejtjen e simptomave tuaja. Mentruacionet e dhimbshme dhe të rënda mund t’ju bëjnë të kontaktoni gjinekologun tuaj për të parë çfarë nuk shkon. Gjatë vizitës doktori mund të fillojë duke ju pyetur për historinë tuaj personale mjekësore, për çdo shtatzëni të mëparshme dhe nëse ndonjë person tjetër në familjen tuaj ka endometriozë.
Gjinekologu mund të këshillojë një ekzaminim të legenit me ultratinguj për më shumë informacion. Në varësi të simptomave tuaja, rezultateve të ekzaminimit fizik dhe ultratingujt, mund të jetë i nevojshëm edhe një MRI për diagnostikimin e mëtejshëm të endometriozës. Një laparoskopi mund të ofrohet si për diagnozën përfundimtare ashtu edhe për trajtimin. Kjo mund të jetë një mënyrë e dobishme për të konfirmuar endometriozën sepse kirurgu juaj që bën procedurën mund të përdorë një kamerë të vogël (laparoskop) për të parë brenda trupit tuaj. Gjatë kësaj procedure mund të merret një biopsi (mostra e vogël e indeve). Biopsia do të dërgohet në laborator për të konfirmuar diagnozën. Ndonjëherë, endometriozë mund të zbulohet rastësisht pasi jo të gjithë njerëzit që kanë endometriozë do të përjetojnë simptoma.
Trajtimi I Endometriozës
Trajtimi për endometriozën shpesh përfshin ilaçe ose kirurgji. Zakonisht kjo do të varet nga sa serioze janë simptomat tuaja dhe nëse dëshironi të mbeteni shtatzënë. Në mënyrë tipike, fillimisht rekomandohen ilaçet dhe në rastet kur ato nuk ndihmojnë mjaftueshëm, operacioni do të jetë opsioni tjetër.
Ilaçe Kundër Dhimbjeve
Doktori juaj mund të rekomandojë qetësues dhimbjesh që mund t’i blini pa recetë. Këto barna përfshijnë barnat anti-inflamatore josteroide (NSAIDs) ibuprofen (Advil, Motrin IB, të tjerë) ose naproksen sodium (Aleve). Ata mund të ndihmojnë në lehtësimin e dhimbjeve të barkut gjatë periodave. Nëse nuk po përpiqeni të mbeteni shtatzënë doktori mund të rekomandojë terapi hormonale së bashku me qetësues dhimbjesh.
Terapia Hormonale
Terapia hormonale është një mënyrë e vlefshme në menaxhimin e simptomave të endometriozës duke rregulluar luhatjet hormonale që kontribuojnë në gjakderdhjen e indit endometrial. Pavarësisht efektivitetit të saj, është e rëndësishme të theksohet se terapia hormonale shërben si një zgjidhje e përkohshme dhe ekziston mundësia që simptomat të kthehen pas ndërprerjes së trajtimit.
Një formë e zakonshme e terapisë hormonale përfshin përdorimin e kontraceptivëve hormonalë, duke përfshirë pilula kontraceptive, injeksione dhe unaza vaginale. Këto metoda ndihmojnë në kontrollin e hormoneve që stimulojnë endometriozën, duke rezultuar shpesh në rrjedhje menstruale më të lehta dhe më të shkurtra dhe mund të lehtësojnë dhimbjet. Përdorimi i vazhdueshëm, veçanërisht për një vit ose më shumë pa ndërprerje, tenton të lehtësojë simptomat.
Një tjetër menodë është terapia me progestin, e cila përfshin përdorimin e progestinës së prodhuar në laborator e cila mund të ndalojë periudhat menstruale dhe të pengojë rritjen e indeve të endometriozës. Opsionet përfshijnë pajisje intrauterine (IUD), pajisje kontraceptive, injeksione ose pilula vetëm me progestinë.
Për më tepër, mund të rekomandohen frenuesit e aromatazës, një klasë ilaçesh që ulin nivelet e estrogjenit. Kombinimi i këtyre frenuesve me progestina ose pilula të kombinuara të kontrollit të lindjes mund të jetë një strategji efektive për trajtimin e endometriozës.
Është thelbësore të konsultoheni me gjinekologun tuaj kur merrni parasysh terapinë hormonale, pasi ata mund të ofrojnë udhëzime të personalizuara bazuar në nevojat dhe rrethanat individuale shëndetësore.
Kirurgjia Konservative
Kirurgjia konservative heq indin e endometriozës dhe synon të ruajë mitrën dhe vezoret. Nëse keni endometriozë dhe po përpiqeni të mbeteni shtatzënë, ky lloj operacioni mund të rrisë shanset tuaja për sukses. Mund të ndihmojë gjithashtu nëse kjo gjendje ju shkakton dhimbje të tmerrshme – por ka mundësi që endometrioza dhe dhimbja të kthehen me kalimin e kohës pas operacionit.
Kirurgu juaj mund ta bëjë këtë procedurë me prerje të vogla, të quajtur edhe kirurgji laparoskopike. Më rrallë, kirurgjia që përfshin një prerje më të madhe në bark është e nevojshme për të hequr brezat e trashë të indit mbresës. Por edhe në rastet e rënda të endometriozës, shumica mund të trajtohen me metodën laparoskopike.
Gjatë operacionit laparoskopik, kirurgu juaj vendos një instrument vëzhgues të hollë të quajtur laparoskop përmes një prerjeje të vogël pranë kërthizës tuaj. Mjetet kirurgjikale futen për të hequr indin e endometriozës përmes një prerjeje tjetër të vogël. Disa kirurgë e bëjnë laparoskopinë me ndihmën e pajisjeve robotike që ata kontrollojnë. Pas operacionit, doktori mund të rekomandojë marrjen e ilaçeve hormonale për të ndihmuar në përmirësimin e dhimbjes.
Trajtimi I Fertilitetit
Endometrioza mund të çojë në probleme me shtatzaninë. Nëse e keni të vështirë të mbeteni shtatzënë, ekipi juaj i kujdesit shëndetësor mund të rekomandojë trajtimin e fertilitetit. Trajtimi mund të përfshijë ilaçe që ndihmojnë vezoret të prodhojnë më shumë vezë. Mund të përfshijë gjithashtu një sërë procedurash që përziejnë vezët dhe spermatozoidet jashtë trupit, të quajtura fertilizimi in vitro. Trajtimi i duhuri për ju varet nga situata juaj personale.
Histerektomia Me Heqjen E Vezoreve
Histerektomia është një operacion për heqjen e mitrës. Heqja e mitrës dhe vezoreve dikur mendohej se ishte trajtimi më efektiv për endometriozën. Sot, disa ekspertë e konsiderojnë atë si mjetin e fundit për të lehtësuar dhimbjen kur trajtimet e tjera nuk kanë funksionuar. Në vend të kësaj, ekspertë të tjerë rekomandojnë kirurgji që fokusohet në heqjen e kujdesshme dhe të plotë të të gjithë indeve të endometriozës.
Heqja e vezoreve, e quajtur edhe ooforektomia, mund të shkaktojë menopauzë të hershme. Mungesa e hormoneve të prodhuara nga vezoret mund të përmirësojë dhimbjen e endometriozës për disa ndërsa për të tjerë endometrioza mund të mbetet edhe pas operacionit dhe të vazhdoj të shkaktojë simptoma. Menopauza e hershme mbart gjithashtu një rrezik të sëmundjeve të zemrës dhe enëve të gjakut, çrregullime të caktuara metabolike dhe vdekje të hershme.
Tek njerëzit që nuk duan të mbeten shtatzënë, histerektomia ndonjëherë mund të përdoret për të trajtuar simptomat e lidhura me endometriozën. Këto përfshijnë gjakderdhje të rëndë menstruale dhe menstruacione të dhimbshme për shkak të ngërçeve të mitrës. Edhe kur vezoret lihen në vend, histerektomia mund të ketë ende një efekt afatgjatë në shëndetin tuaj. Kjo është veçanërisht efektive nëse operacioni kryhet para moshës 35 vjeç.
Në Përfundim
Si përfundim, endometrioza është një gjendje mjekësore e karakterizuar nga prania dhe rritja e indit endometrial jashtë mitrës. Simptomat shoqëruese, duke përfshirë dhimbjen e legenit dhe çështjet e mundshme të fertilitetit, mund të ndikojnë ndjeshëm në cilësinë e jetës së një personi. Ndërsa nuk ka kurë për endometriozën, opsionet e ndryshme të trajtimit, duke përfshirë terapinë hormonale, synojnë të menaxhojnë simptomat dhe të përmirësojnë ndjeshëm shëndetin.
Terapia hormonale, si kontraceptivët hormonalë, terapia me progestin dhe frenuesit e aromatazës, luan një rol vendimtar në zbutjen e dhimbjes dhe reduktimin e rritjes së indit endometrial. Megjithatë, është e rëndësishme të dini se terapia hormonale ofron lehtësim të përkohshëm dhe simptomat mund të përsëriten pas ndërprerjes.
Planet individuale të trajtimit, të formuluara nga profesionistë të kujdesit shëndetësor, janë thelbësore për të adresuar nevojat dhe rrethanat unike të çdo personi me endometriozë. Vizitat e rregullta me gjinekologët janë shumë të rëndësishme për menaxhimin efektiv të simptomave dhe mirëqenien e përgjithshme për individët që jetojnë me këtë çrregullim.
