Sëmundja pneumokokale është një infeksion i shkaktuar nga bakteri i quajtur Streptococcus pneumoniae (i njohur edhe si pneumokok). Shkakton sëmundje ngjitëse dhe potencialisht të rënda, duke përfshirë pneumoninë, meningjitin dhe sepsën, kështu që diagnoza dhe trajtimi i hershëm është i rëndësishëm. Vaksinat janë mbrojtja më e mirë kundër zhvillimit të infeksionit.
Çfarë është sëmundja pneumokokale?
Siç u përmend me sipër, sëmundja pneumokokale është një infeksion i shkaktuar nga bakteri i quajtur Streptococcus pneumoniae (i njohur edhe si pneumokok). Është ngjitëse dhe mund të shkaktojë sëmundje të rënda, kështu që diagnoza dhe trajtimi i hershëm është i rëndësishëm.
Sëmundja pneumokokale mund të prekë shumë sisteme të ndryshme në trupin tuaj. Mund të rezultojë në kushte me simptoma të lehta si një infeksion i sinusit (sinusit). Por gjithashtu mund të çojë në pneumoni, infeksion të gjakut (sepsë) ose meningjit bakterial – dhe mund të jetë kërcënuese për jetën në çdo moshë.
Trajtimi zakonisht përfshin antibiotikë. Vaksinat mund të zvogëlojnë rrezikun e infeksionit, veçanërisht tek fëmijët e vegjël dhe të rriturit më të rritur. Bisedoni me një mjek për vaksinimet që janë të përshtatshme për ju dhe familjen tuaj.
Cili është ndryshimi midis pneumonisë dhe sëmundjes pneumokokale?
Sëmundja pneumokokale është emri për çdo infeksion të shkaktuar nga pneumokoku. Një nga sëmundjet pneumokokale është pneumonia pneumokokale. Është lloji më i zakonshëm dhe i rëndë i sëmundjes pneumokokale.
Ka edhe shkaqe të tjera të pneumonisë përveç pneumokokut. Bakteret dhe viruset e tjera, së bashku me kërpudhat, mund të shkaktojnë gjithashtu pneumoni. Pra, jo çdo rast i pneumonisë është pneumoni pneumokokale.
Cilat janë llojet e sëmundjes pneumokokale?
Shkencëtarët kanë identifikuar rreth 100 lloje të Streptococcus pneumoniae. Ato shkaktojnë dy lloje kryesore të sëmundjes pneumokokale:
Joinvaziv: Ky lloj infeksioni është më i zakonshëm, më pak serioz dhe nuk përhapet për të infektuar organet kryesore ose gjakun tuaj.
Këto ndodhin jashtë organeve kryesore ose gjakut.
S. pneumoniae mund të përhapet nga hunda dhe fyti në traktin e sipërm dhe të poshtëm të frymëmarrjes.
Bakteret mund të shkaktojnë:
- Otitis media: Kjo shkakton inflamacion të veshit të mesëm. Simptomat zakonisht përfshijnë lëngje në veshin e mesëm, ënjtje të daulles së veshit dhe dhimbje veshi. Nëse daullja e veshit shpohet, qelbi mund të rrjedhë në kanalin e veshit.
- Bronkiti: Bronkiti akut është një inflamacion i rrugëve të frymëmarrjes, që rezulton në një kollë me prodhimin e mukusit. Zakonisht zgjat deri në 3 javë dhe shpesh prek fëmijët nën moshën 5 vjeç.
- Sinusiti: Kjo është një gjendje e zakonshme që shkakton inflamacion të sinuseve në kafkën e një personi. Simptomat e saj përfshijnë dhimbje, ënjtje dhe ndjeshmëri rreth faqeve, syve dhe ballit.
Invaziv: Ky lloj më i rëndë shfaqet në gjakun tuaj, në një zonë të trupit tuaj që nuk duhet të ketë baktere normalisht (si kocka ose truri juaj) ose në një organ kryesor si mushkëritë tuaja.
Shembujt përfshijnë:
- Bakteremia: Një infeksion bakterial i gjakut shkakton këtë gjendje dhe mund të jetë fatale. Shpesh përparon me shpejtësi në sepsë. Simptomat përfshijnë ethe, të dridhura dhe vigjilencë të reduktuar.
- Sepsis: Kjo është një përgjigje infeksioni potencialisht kërcënuese për jetën nga trupi. Simptomat përfshijnë ethe, të dridhura, lëkurë të lagësht, konfuzion, ritëm të shpejtë të zemrës, vështirësi në frymëmarrje dhe dhimbje të forta.
- Meningjiti: Ky është një inflamacion i meninges, tre membranave që mbulojnë trurin dhe palcën kurrizore. Simptomat përfshijnë ngurtësimin e qafës, dhimbje koke, konfuzion, ndjeshmëri ndaj dritës dhe temperaturë. Megjithatë, simptomat mund të ndryshojnë dhe disa mund të mos shfaqen fare.
- Pneumonia: Kjo është një sëmundje serioze e mushkërive. Simptomat përfshijnë dhimbje gjoksi, vështirësi në frymëmarrje, kollë, ethe dhe të dridhura.
Çfarë kushtesh shkakton sëmundja pneumokokale?
Pneumokoku shkakton shumë infeksione që mund të jenë pothuajse kudo në trupin tuaj. Sëmundjet invazive më të rënda (dhe potencialisht kërcënuese për jetën) kanë simptoma të ndryshme, por përfshijnë të njëjtat baktere. Këto kërkojnë trajtim urgjent mjekësor dhe përfshijnë:
- Infeksioni i gjakut (bakteremia).
- Infeksioni i membranës së trurit dhe palcës kurrizore (meningjiti bakterial).
- Infeksion i mushkërive (pneumoni).
- Infeksioni i kockave (osteomyelitis).
- Infeksioni i kyçeve (artriti septik).
- Inflamacion i përhapur i indeve dhe organeve (sepsis), si reagim ndaj septicemisë (baktereve në gjak).
Meningjiti pneumokokal dhe bakteremia mund të rezultojnë në paaftësi të rënda, si dëmtim i trurit, humbje dëgjimi ose heqje kirurgjikale e gjymtyrëve (amputim). Mund të jetë edhe fatale nëse nuk trajtohet.
Sëmundjet më pak serioze që mund të shkaktojë pneumokoku përfshijnë:
- Inflamacion i rrugëve të frymëmarrjes (bronkit).
- Infeksioni i veshit të mesëm (otitis media).
- Syri rozë (konjuktiviti).
- Infeksioni i sinusit (sinusiti).
Kush mund të sëmuret nga sëmundja pneumokokale?
Çdokush mund të zhvillojë sëmundje pneumokokale. Fëmijët më të vegjël se 2 vjeç kanë më shumë gjasa të zhvillojnë një infeksion, së bashku me fëmijët që kanë:
- Implantet kokleare.
- Një rrjedhje e lëngut cerebrospinal (CSF).
- Diabet.
- Çrregullime të veshkave, të tilla si sindroma nefrotike.
- Sëmundje të qelizave drapër, ose shpretka e dëmtuar ose e hequr.
- Sistemet imunitare të dobësuara për shkak të mjekimeve, transplanteve të organeve të ngurta ose kushteve të tilla si kanceri ose HIV/AIDS.
Të rriturit me sistem imunitar të dobësuar gjithashtu përballen me një rrezik më të lartë të zhvillimit të sëmundjes pneumokokale, si dhe ata që:
- Janë 65 vjeç e lart.
- Kanë çrregullim të përdorimit të alkoolit.
- Kanë rrjedhje të lëngut cerebrospinal (CSF).
- Kanë sëmundje kronike (afatgjata) të mushkërive, sëmundje kardiovaskulare, sëmundje të mëlçisë ose sëmundje të veshkave.
- Tymosin cigare.
- Kryejnë implante kokleare.
Koha e vitit gjithashtu mund të bëjë një ndryshim. Ju keni më shumë gjasa të zhvilloni sëmundje pneumokokale në muajt më të ftohtë dhe më të thatë.
Sa e zakonshme është sëmundja pneumokokale?
Sëmundja pneumokokale është relativisht e zakonshme. Sipas Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC), çdo vit, sëmundja pneumokokale:
- Shkakton rreth 2000 raste të meningjitit pneumokokal.
- Spitalizon më shumë se 150,000 njerëz me pneumoni pneumokokale.
- Pneumonia pneumokokale është sëmundja që shkakton më shpesh Streptococcus pneumoniae. Ndërsa viruset shkaktojnë shumicën e pneumonisë së fëmijërisë, pneumokoku është shkaku më i zakonshëm bakterial i pneumonisë së fëmijërisë.
A është sëmundja pneumokokale ngjitëse?
Shumë njerëz, veçanërisht fëmijët, mbajnë bakteret Streptococcus pneumoniae në hundët dhe fytin e tyre. Zakonisht përhapet përmes pikave të pështymës ose mukusit, edhe nëse nuk keni simptoma.
Në shumicën e rasteve, kjo nuk rezulton në sëmundje. Por nëse ju mbartni bakteret (jeni bartës), mund t’ia jepni infeksionin dikujt tjetër përmes pikave të pështymës ose mukusit kur:
- Kolliteni.
- Teshtini.
- Prekni njëri-tjetrin, ndani objekte ose putheni.
Për shkak se shumë njerëz kanë baktere pneumokokale që jetojnë në to pa shkaktuar sëmundje, është shumë e vështirë të dihet kur pneumokoku është më ngjitës. Pasi të filloni trajtimin për infeksionin pneumokokal, ka të ngjarë që nuk do të jeni transmetues pas një ose dy ditësh.
Çfarë e shkakton sëmundjen pneumokokale?
Bakteret Streptococcus pneumoniae shkaktojnë sëmundje pneumokokale. Këto baktere gjenden shpesh në hundën dhe fytin e njerëzve të shëndetshëm, veçanërisht të fëmijëve. Sëmundja zhvillohet kur bakteret përhapen dhe krijojnë infeksion në trupin tuaj.
Cilat janë simptomat e sëmundjes pneumokokale?
Simptomat e sëmundjes pneumokokale ndryshojnë në varësi të vendndodhjes dhe ashpërsisë së infeksionit.
Në rastin e infeksioneve të lehta, mund të përjetoni dhimbje, ethe ose ënjtje të pjesës së prekur të trupit:
- Shenjat dhe simptomat e infeksionit të veshit të mesëm të shkaktuar nga bakteret pneumokokale përfshijnë infeksion prapa daulles së veshit, dhimbje dhe lodhje.
- Infeksionet e sinusit mund të çojnë në kongjestion nazal, dhimbje koke ose humbje të nuhatjes (anosmia).
Sëmundja pneumokokale gjithashtu mund të çojë në komplikime kërcënuese për jetën.
Në rastin e pneumonisë, mund të keni:
- Dhimbje gjoksi.
- Kollë.
- Vështirësi në frymëmarrje.
- Ethe ose të dridhura.
Simptomat e meningjitit shpesh përfshijnë:
- Ethe.
- Dhimbje koke.
- Oreks të ulët ose të vjella tek foshnjat.
- Ndjeshmëri ndaj dritës.
Nëse keni bakteremi, mund të përjetoni:
- Të dridhura.
- Ethe.
- Konfuzion.
Ju mund të zhvilloni një përgjigje ekstreme inflamatore ndaj infeksionit pneumokok. E njohur si sepsë, këto simptoma përfshijnë:
- Konfuzion.
- Vështirësi në frymëmarrje ose gulçim (dispnea).
- Siklet ose dhimbje ekstreme.
- Ethe ose të dridhura.
- Rrahje të shpejta të zemrës.
- Djersitje.
- Vdekje, nëse nuk trajtohet shpejt.
Si diagnostikohet sëmundja pneumokokale?
Mjekët testojnë për Streptococcus pneumoniae për të diagnostikuar sëmundjen pneumokokale dhe për të përjashtuar kushte të tjera. Mjeku juaj bën një ekzaminim fizik dhe ju pyet për historinë tuaj mjekësore dhe simptomat aktuale.
Mjeku juaj mund të përdorë teste të tilla si:
- Testin e gjakut (numërimin e plotë të qelizave të gjakut ose CBC).
- Testin e urinës (urinalizën).
- Testin e gëlbazës.
- X-ray e gjoksit.
- Trokitjen kurrizore.
A ka një kurë për sëmundjen pneumokokale?
Diagnoza e hershme dhe trajtimi me antibiotikë mund të trajtojnë shumicën e infeksioneve pneumokokale. Kohëzgjatja e nevojshme për trajtimin dhe lloji i antibiotikut mund të jenë të ndryshme në varësi të vendit ku është infeksioni ose sa serioz është infeksioni. Infeksioni i rëndë ndonjëherë mund të rezultojë në sëmundje kronike (afatgjata), paaftësi ose vdekje.
A është sëmundja pneumokokale kërcënuese për jetën?
Shumë infeksione pneumokokale janë të lehta, por bakteret mund të shkaktojnë sëmundje serioze dhe potencialisht fatale. Pa diagnozë dhe trajtim të menjëhershëm, mund të jetë kërcënuese për jetën. Sigurohuni që të konsultoheni me mjekun tuaj nëse keni simptoma të lidhura dhe ndiqni udhëzimet e kujdesit në mënyrë që të shëroheni mirë.
Cili është trajtimi i sëmundjes pneumokokale?
Mjekët zakonisht përdorin antibiotikë për të trajtuar infeksione bakteriale siç është sëmundja pneumokokale. Mjeku juaj mund të duhet të provojë disa antibiotikë, sepse bakteret janë bërë rezistente ndaj medikamenteve të caktuara (kjo do të thotë se disa ilaçe nuk i vrasin më bakteret).
Për infeksione të lehta, mjeku juaj mund të rekomandojë gjithashtu:
- Lëngje.
- Qetësues dhimbjesh.
- Pushim.
Në raste të rënda, si meningjiti, mund t’ju duhet të qëndroni në spital për trajtim.
Si mund ta zvogëloj rrezikun e zhvillimit të sëmundjes pneumokokale?
Vaksinimi është mënyra më efektive për të reduktuar rrezikun e zhvillimit të sëmundjes pneumokokale. Aktualisht rekomandohen vaksina për:
- Fëmijët më të vegjël se 2 vjec. (Aktualisht është pjesë e orarit standard të imunizimit për foshnjat dhe fëmijët në Shqipëri).
- Fëmijët dhe të rriturit me sëmundje të tjera kronike dhe mangësi imune që i bëjnë ata më të ndjeshëm ndaj infeksioneve pneumokokale.
- Të rriturit 65 vjeç e lart.
- Njerëzit midis 19 dhe 64 vjeç që kanë kushte të caktuara mjekësore ose faktorë të tjerë rreziku.
- Njerëzit që jetojnë ose punojnë në një shtëpi pleqsh ose në ambiente të tjera të kujdesit afatgjatë.
Bisedoni me një mjek për vaksinën e duhur dhe kohën e saj për ju ose fëmijën tuaj. Ju duhet të merrni vaksinën e gripit gjatë sezonit të duhur. Ju mund t’i merrni të dyja vaksinat në të njëjtën kohë.
A janë të sigurta vaksinat kundër pneumokokut?
Vaksinat kundër pneumokokut janë të sigurta dhe nuk shkaktojnë sëmundje pneumokokale. Efektet anësore janë të rralla, zakonisht të lehta dhe duhet të largohen brenda dy ditësh. Ato mund të përfshijnë dhimbje, ënjtje ose ndjeshmëri në vendin ku vaksina është injektuar. Rrallëherë, ju përjetoni simptoma si dhimbje muskujsh, dhimbje kyçesh ose ethe. Pyetni mjekun tuaj çdo pyetje që mund të keni në lidhje me sigurinë e vaksinës.
Sa kohë duhet për t’u shëruar nga sëmundja pneumokokale?
Shërimi nga sëmundja pneumokokale varet nga lloji i infeksionit dhe ashpërsia e tij. Në raste të lehta, ju filloni të ndiheni më mirë menjëherë pas fillimit të trajtimit me antibiotikë. Më rrallë, infeksioni serioz mund të rezultojë në sëmundje ose paaftësi kronike (afatgjatë).
A mund të marr sëmundje pneumokokale më shumë se një herë?
Zhvillimi i sëmundjes pneumokokale një herë nuk ju mbron nga rimarrja e saj. Vaksinimi është shumë efektiv dhe mënyra më e mirë për të shmangur sëmundjen, megjithëse vaksinat nuk mund të ofrojnë mbrojtje 100%.
A duhet të marr antibiotikë për të parandaluar sëmundjet?
Merrni antibiotikë vetëm nëse mjeku juaj i përshkruan ato dhe gjithmonë përfundoni të gjithë kursin. Shumica e njerëzve nuk e zhvillojnë sëmundjen pas ekspozimit ndaj dikujt me një infeksion.
Nje shënim
Sëmundja pneumokokale mund të tingëllojë më e frikshme se sa është. Diagnoza e hershme dhe antibiotikët ju ndihmojnë të përmirësoheni dhe zakonisht sigurojnë që të mos keni komplikime të rënda. Vizitoni mjekun tuaj nëse filloni të keni simptoma shqetësuese në mënyrë që të mund të merrni trajtimin menjëherë. Ju gjithashtu mund të mbroni veten dhe të dashurit tuaj nga sëmundja pneumokokale duke ndërmarrë një hap të rëndësishëm – marrjen e vaksinës pneumokokale. Pyesni një mjek se si vaksinimi mund t’ju mbajë ju dhe të dashurit tuaj të shëndetshëm dhe të sigurt.
