Vertigo shkakton marramendje dhe ju bën të ndiheni sikur po rrotulloheni kur nuk jeni. Kjo gjendje mund të ndodhë për shumë arsye, por shkaku më i zakonshëm është një problem me veshin tuaj të brendshëm.
Çfarë është vertigo?
Vertigo është një ndjesi që mjedisi rreth jush rrotullohet në rrathë. Mund t’ju bëjë të ndiheni të trullosur dhe të ç’ekuilibruar. Vertigo nuk është një sëmundje. Përkundrazi, është një simptomë e kushteve të ndryshme.
A ka lloje të ndryshme të vertigos?
Ekzistojnë dy lloje kryesore të vertigos:
- Vertigo periferike: Kjo ndodh kur ka një problem me veshin e brendshëm.
- Vertigo qendrore: Kjo ndodh kur ka një problem me trurin. Shkaqet mund të përfshijnë infeksionin, tumoret e trurit, dëmtimet traumatike të trurit ose goditjet në tru.
Çfarë duhet të di për marramendjen kundër vertigos?
Ndërsa marramendja dhe vertigo konsiderohen probleme të ekuilibrit, të dy simptomat janë të ndryshme. Marramendja është një ndjenjë e përgjithshme e të qenit i ç’ekuilibruar. Me vertigo, ju keni një ndjesi se jeni duke lëvizur ose se ambienti rreth jush po rrotullohet.
Kush prek vertigo?
Sulmet e vertigos mund të ndodhin në çdo moshë, por ato janë më të zakonshme tek njerëzit mbi 65 vjeç. Gratë kanë disi më shumë gjasa të përjetojnë vertigo sesa burrat. Disa gra përjetojnë vertigon si një efekt anësor i shtatzënisë.
Sa e zakonshme është vertigo?
Vertigo është një çështje e zakonshme. Gati 40% e shqiptarëve përjetojnë vertigo të paktën një herë gjatë jetës së tyre.
Sa zgjat vertigo?
Mesatarisht, sulmet e vertigos zgjasin nga disa sekonda deri në disa minuta. Megjithatë, në raste të rënda, njerëzit mund të përjetojnë vertigo për orë, ditë, javë apo edhe muaj.
Si ndihesh gjatë një vertigo?
Shumë njerëz e krahasojnë vertigon me sëmundjen e lëvizjes. Mund t’ju bëjë të ndiheni sikur po rrotulloheni, tundeni ose anoni. Ndjenjat e ç’ekuilibrit mund të përkeqësohen kur qëndroni në këmbë, ecni, ndryshoni pozicionin ose lëvizni kokën.
A është vertigo një gjendje serioze?
Vertigo mund të jetë e frikshme, por gjendja në vetvete nuk konsiderohet serioze. Megjithatë, vertigo mund të lidhet me kushte të tjera potencialisht serioze shëndetësore. Kjo është arsyeja pse ju duhet të informoni mjekun tuaj nëse përjetoni sulme vertigo të përsëritura ose të zgjatura.
A është vertigo e trashëgueshme?
Ndërsa vertigo nuk është e trashëgueshme, ajo mund të jetë një simptomë e një sërë kushtesh – disa prej të cilave ndodhin në familje. Prandaj, sulmet e shpeshta të vertigos mund të përfshijnë faktorë gjenetikë.
Çfarë mund të shkaktojë vertigo?
Një sërë sindromash ose gjendjesh mund të rezultojnë në vertigo. Kjo përfshin:
- Vertigo beninje pozicionale paroksizmale (BPPV): Shkaku më i zakonshëm i marramendjes, BPPV zakonisht shkaktohet nga ndryshimi i pozicionit të kokës. Njerëzit me BPPV shpesh përjetojnë vertigo kur janë shtrirë, ulur ose duke u kthyer në shtrat.
- Sëmundja e Meniere: Kjo gjendje bën që lëngjet të grumbullohen brenda veshit, duke çuar në sulme vertigo. Sëmundja e Meniere mund të shoqërohet gjithashtu me tringëllimë në veshët, humbje të luhatshme të dëgjimit ose një ndjenjë ngopjeje në veshë.
- Labirintiti: Nëse labirinti i veshit të brendshëm inflamohet ose infektohet, quhet labirintit. Labirinti i veshit strehon nervin vestibulokoklear, i cili transmeton informacione në tru në lidhje me zërin, pozicionin dhe lëvizjen e kokës. Njerëzit me labirintit shpesh përjetojnë dhimbje koke, dhimbje veshi, ndryshime në shikim, tringëllimë në veshët ose humbje dëgjimi.
- Neuriti vestibular: Ky inflamacion i nervit vestibular mund të shkaktojë vertigo. Neuriti vestibular është i ngjashëm me labirintitin, por nuk e ndryshon dëgjimin tuaj. Njerëzit me këtë gjendje mund të përjetojnë vertigo dhe vjellje ose shikim të paqartë.
- Kolesteatoma: Infeksionet e përsëritura të veshit mund të shkaktojnë zhvillimin e një rritjeje jo kanceroze të lëkurës në veshin e mesëm. Kjo gjendje quhet kolesteatoma dhe mund të çojë në marramendje, vertigo dhe humbje të dëgjimit.
Çfarë tjetër shkakton vertigon?
Ka faktorë të tjerë që mund të çojnë në sulme vertigo. Këtu janë disa shkaqe të zakonshme të marramendjes:
- Dhimbjet e kokës nga migrena.
- Medikamente të caktuara.
- Goditja në tru.
- Aritmia.
- Diabeti.
- Lëndimet në kokë.
- Pushimi i zgjatur në shtrat.
- Herpes zoster në ose afër veshit.
- Kirurgjia e veshit.
- Fistula perilimfatike (kur lëngu i veshit të brendshëm rrjedh në veshin e mesëm).
- Hiperventilimi.
- Presioni i ulët i gjakut (hipotensioni ortostatik) – një gjendje në të cilën presioni i gjakut ulet kur ngriheni në këmbë.
- Ataksi, ose dobësi të muskujve.
- Sifilizi.
- Otoskleroza (një problem i rritjes së kockave që prek veshin e mesëm).
- Sëmundja e trurit.
- Skleroza e shumëfishtë (MS).
- Neuroma akustike.
Çfarë është vertigo e lidhur me migrenën?
Shumë njerëz që kanë migrenë gjithashtu përjetojnë vertigo gjatë episodeve. Vertigo mund të ndodhë para fillimit të një dhimbje koke, gjatë një dhimbje koke ose – më së shpeshti – gjatë një periudhe pa dhimbje koke. Duhet të theksohet, megjithatë, se disa njerëz kanë vertigo si simptomë kryesore të migrenës në vend të një dhimbje koke.
A mund të shkaktojë stresi vertigo?
Stresi në vetvete nuk shkakton vertigo, por mund të kontribuojë në mosfunksionimin e veshit të brendshëm. Kjo mund të çojë në sulme vertigo në disa njerëz. Përafërsisht 5% e të rriturve shqiptarë përjetojnë vertigo kur janë të shqetësuar ose të stresuar.
Cilat janë simptomat e zakonshme të vertigos?
Siç u përmend më lart, vertigo është një simptomë e shumë kushteve të ndryshme. Megjithatë, vertigo mund të ndodhë gjithashtu në kombinim me simptoma të tjera, duke përfshirë:
- Nauze dhe të vjella.
- Probleme të ekuilibrit.
- Tringëllima në veshë.
- Dhimbje koke.
- Sëmundja e lëvizjes.
- Ndjenja e ngopjes në vesh.
- Nistagmus, në të cilin sytë lëvizin anash në mënyrë të pakontrolluar.
Si diagnostikohet vertigo?
Mjeku juaj do të kryejë një ekzaminim fizik dhe do të bëjë pyetje në lidhje me simptomat tuaja. Ata gjithashtu mund të rekomandojnë një ose më shumë teste për të konfirmuar diagnozën tuaj.
Çfarë analizash do të bëhen për të diagnostikuar vertigon?
Vertigo mund të diagnostikohet me teste të kryera nga mjeku juaj. Këto mund të përfshijnë:
- Testin e Fukuda-Unterberger: Do t’ju kërkohet të marshoni në vend për 30 sekonda me sytë mbyllur. Nëse rrotulloheni ose përkuleni në njërën anë, mund të nënkuptojë se keni një problem me labirintin e veshit tuaj të brendshëm. Kjo mund të rezultojë në marramendje.
- Testin e Romberg: Për këtë vlerësim, do t’ju kërkohet të mbyllni sytë ndërsa qëndroni me këmbët së bashku dhe krahët në anën tuaj. Nëse ndiheni të pabalancuar ose të paqëndrueshëm, mund të nënkuptojë se keni një problem me sistemin tuaj nervor qendror.
- Testin eimpulsit të kokës: Për këtë test, mjeku juaj do të lëvizë butësisht kokën tuaj në secilën anë ndërsa përqendroheni në një objektiv të palëvizshëm (për shembull një pikë në mur ose hundën e mjekut tuaj). Mjeku klinik do të kontrollojë për të parë se si funksionon sistemi i ekuilibrit të veshit të brendshëm për të ndihmuar në kontrollimin e lëvizjeve të syve ndërsa koka juaj është në lëvizje.
- Baterinë e testit vestibular: Kjo përfshin disa teste të ndryshme për të ndihmuar në identifikimin e një problemi të veshit të brendshëm. Syzet vendosen mbi sy për të monitoruar reagimet e lëvizjes së syve ndërsa lëvizin sytë për të ndjekur një objektiv, duke lëvizur kokën dhe trupin.
Përveç testeve të përshkruara më sipër, mjeku juaj mund të kërkojë radiografi. Këto mund të përfshijnë:
- Skanimet CT (tomografia e kompjuterizuar).
- Imazhe me rezonancë magnetike (MRI).
A do të largohet vetë vertigo?
Vertigo largohet vetvetiu në shumë raste. Megjithatë, ka disa trajtime që mund të menaxhojnë me sukses vertigon.
Cilat janë trajtimet e zakonshme të vertigos?
Trajtimi për vertigo varet nga ajo që e shkakton atë. Në shumë raste, vertigo largohet pa asnjë trajtim. Kjo ndodh sepse truri juaj është në gjendje të përshtatet, të paktën pjesërisht, me ndryshimet e veshit të brendshëm, duke u mbështetur në mekanizma të tjerë për të ruajtur ekuilibrin.
Për disa, nevojitet trajtim dhe mund të përfshijë:
- Rehabilitimi vestibular. Kjo është një lloj terapie fizike që synon të ndihmojë në forcimin e sistemit vestibular. Funksioni i sistemit vestibular është të dërgojë sinjale në tru për lëvizjet e kokës dhe trupit në lidhje me gravitetin.
Rehabilitimi vestibular mund të rekomandohet nëse keni periudha të përsëritura të vertigos. Ndihmon në trajnimin e shqisave tuaja të tjera për të kompensuar vertigon.
- Manovrat e ripozicionimit të kanalit. Udhëzimet nga Akademia e Neurologjisë rekomandojnë një sërë lëvizjesh specifike të kokës dhe trupit për BPPV. Lëvizjet bëhen për të lëvizur depozitat e kalciumit jashtë kanalit në një dhomë të veshit të brendshëm në mënyrë që ato të mund të absorbohen nga trupi. Me gjasë do të keni simptoma vertigo gjatë procedurës ndërsa kanalet lëvizin.
Një mjek ose terapist fizik mund t’ju udhëheqë përmes lëvizjeve. Lëvizjet janë të sigurta dhe shpesh efektive.
- Ilaçe. Në disa raste, ilaçet mund të jepen për të lehtësuar simptoma të tilla si të përziera ose sëmundje të lëvizjes të shoqëruara me vertigo.
Nëse vertigo shkaktohet nga një infeksion ose inflamacion, antibiotikët ose steroidet mund të zvogëlojnë ënjtjen dhe të kurojnë infeksionin.
Për sëmundjen e Meniere, diuretikët (pilula uji) mund të përshkruhen për të reduktuar presionin nga grumbullimi i lëngjeve.
- Kirurgjia. Në disa raste, operacioni mund të jetë i nevojshëm për vertigo.
Nëse vertigo shkaktohet nga një problem themelor më serioz, siç është një tumor ose dëmtim i trurit ose qafës, trajtimi për ato probleme mund të ndihmojë në zbutjen e tij.
A ka ndonjë ilaç në shtëpi për vertigon?
Ndjesia e rrotullimit dhe marramendja që merrni nga vertigo mund të kufizojnë aktivitetet tuaja dhe t’ju bëjnë të ndiheni të sëmurë. Sidoqoftë, në varësi të shkakut, disa manovra të thjeshta që mund të bëni në shtëpi mund të sjellin lehtësim.
Lloji më i zakonshëm i kësaj gjendje është BPPV (vertigo beninje paroksizmale pozicionale). Ndodh kur kristalet e vogla të kalciumit lirohen në veshin tuaj të brendshëm. Mund ta ndjeni kur ngriheni nga shtrati, ose kur e anoni kokën lart. Njerëzit mbi 60 vjeç kanë më shumë gjasa të marrin BPPV. Është gjithashtu lloji më i lehtë i vertigos për t’u trajtuar.
Para se të përpiqeni ta trajtoni vetë, konsultohuni me mjekun tuaj. Nëse keni vertigo, do t’ju duhet të dini se çfarë lloji është dhe cili vesh ka problemin. Për të përcaktuar anën e prekur:
- Uluni në shtrat në mënyrë që nëse shtriheni, koka juaj të varet pak mbi fundin e krevatit.
- Kthejeni kokën djathtas dhe shtrihuni shpejt.
- Prisni 1 minutë.
- Nëse keni marramendje, atëherë veshi i djathtë është veshi juaj i prekur.
- Nëse nuk shfaqet marramendje, uluni.
- Prisni 1 minutë.
- Kthejeni kokën në të majtë dhe shtrihuni shpejt. Prisni 1 minutë. Nëse ndiheni të trullosur, atëherë veshi i majtë është veshi juaj i prekur.
- Nëse keni BPPV, disa veprime mund të lëvizin kristalet e kalciumit që shkaktojnë problemin nga kanali juaj i veshit. Kjo duhet të sjellë lehtësim.
Mjeku juaj ose një terapist mund t’ju tregojë se si t’i bëni këto lëvizje.
Manovra Epley
Nëse vertigo juaj vjen nga veshi dhe ana juaj e majtë:
- Uluni në buzë të shtratit tuaj. Kthejeni kokën 45 gradë në të majtë (jo aq larg sa supi i majtë). Vendosni një jastëk poshtë jush në mënyrë që kur të shtriheni, ai të qëndrojë midis shpatullave tuaja dhe jo nën kokën tuaj.
- Shtrihuni shpejt në shpinë, me kokën në shtrat (ende në këndin 45 gradë). Jastëku duhet të jetë nën supet tuaja. Prisni 30 sekonda (që çdo vertigo të ndalet).
- Kthejeni kokën në gjysmë të rrugës (90 gradë) në të djathtë pa e ngritur. Prisni 30 sekonda.
- Kthejeni kokën dhe trupin në anën e tij në të djathtë, në mënyrë që të shikoni dyshemenë. Prisni 30 sekonda.
- Uluni ngadalë, por qëndroni në shtrat për disa minuta.
- Nëse vertigo vjen nga veshi juaj i djathtë, anuloni këto udhëzime. Uluni në shtrat, kthejeni kokën 45 gradë në të djathtë, e kështu me radhë.
Bëni këto lëvizje tre herë para se të shkoni në shtrat çdo natë, derisa të keni kaluar 24 orë pa marramendje.
Manovra Semont
Ky ushtrim është për marramendje nga veshi i majtë dhe nga ana e majtë:
- Uluni në buzë të shtratit tuaj. Kthejeni kokën 45 gradë në të djathtë.
- Shtrihuni shpejt në anën tuaj të majtë. Qëndroni atje për 30 sekonda.
- Lëvizni shpejt për t’u shtrirë në anën e kundërt të shtratit tuaj. Mos e ndryshoni drejtimin e kokës. Mbajeni atë në një kënd 45 gradë dhe shtrihuni për 30 sekonda. Shikoni dyshemenë.
- Kthehuni ngadalë në ulje dhe prisni disa minuta.
- Kthejini këto lëvizje për veshin e djathtë.
Përsëri, bëni këto lëvizje tre herë në ditë derisa të kaloni 24 orë pa vertigo.
A mund të shkaktojë stresi vertigo?
Stresi në vetvete nuk shkakton vertigo, por mund të kontribuojë në mosfunksionimin e veshit të brendshëm. Kjo mund të çojë në sulme vertigo në disa njerëz. Përafërsisht 5% e të rriturve shqiptarë përjetojnë vertigo kur janë të shqetësuar ose të stresuar.
A do të largohet vetë marramendja?
Vertigo largohet vetvetiu në shumë raste. Megjithatë, ka disa trajtime që mund të menaxhojnë me sukses vertigon.
Cilat janë trajtimet e zakonshme të vertigos?
Trajtimi i vertigos që është i duhuri për ju varet nga disa faktorë, duke përfshirë shkakun rrënjësor. Disa nga trajtimet më të dukshme të vertigos përfshijnë:
- Mjekimi: Trajtimi i shkakut themelor të vertigos suaj mund të ndihmojë në lehtësimin e simptomave. Për shembull, nëse vertigo është një nënprodukt i një infeksioni, mjeku juaj mund të përshkruajë antibiotikë. Steroidet mund të ndihmojnë në uljen e inflamacionit. Ekzistojnë gjithashtu medikamente për të lehtësuar simptomat e tjera të vertigos, të tilla si të përzierat ose sëmundjet e lëvizjes.
- Rehabilitimi vestibular: Nëse vertigo është rezultat i një problemi të veshit të brendshëm, kjo lloj terapie fizike mund të ndihmojë në uljen e simptomave tuaja. Rehabilitimi vestibular ndihmon në forcimin e shqisave tuaja të tjera në mënyrë që ato të mund të kompensojnë episodet e vertigos.
- Procedura e ripozicionimit të kanalit (CRP): Nëse keni BPPV, manovrat e ripozicionimit të kanalit ndihmojnë në lëvizjen e depozitave të kalciumit në një dhomë të veshit të brendshëm ku ato do të përthithen nga trupi juaj.
- Kirurgjia: Kur vertigo është për shkak të një çështjeje serioze themelore, siç është një tumor i trurit ose lëndimi i qafës, operacioni mund të jetë i nevojshëm.
Si të ndaloj sulmet e vertigos?
Ka disa hapa që mund të ndërmerrni për të zvogëluar rrezikun e vertigos. Kjo përfshin:
- Merrni kohë shtesë për t’u ngritur, për të kthyer kokën ose për të kryer lëvizje të tjera nxitëse.
- Flini me kokën lart në dy jastëkë.
- Uluni sa më shpejt në rastet kur keni një sulm vertigo.
- Uluni në vend që të përkuleni kur merrni diçka.
