Si mund ta përmirësoni sistemin tuaj imunitar? Në përgjithësi, sistemi juaj imunitar bën një punë të jashtëzakonshme për t’ju mbrojtur kundër mikroorganizmave që shkaktojnë sëmundje. Por ndonjëherë dështon: një mikrob pushton me sukses dhe ju bën të sëmureni. A është e mundur të ndërhyni në këtë proces dhe të forconi sistemin tuaj imunitar? Po sikur të përmirësoni dietën tuaj? Merrni disa vitamina apo preparate bimore? Të bëni ndryshime të tjera në stilin e jetës me shpresën për të prodhuar një përgjigje imune gati të përsosur?
Sistemi Imunitar
Sistemi imunitar i trupit tuaj – një bashkëpunim midis organeve, qelizave dhe proteinave – lufton mikrobet për t’ju mbrojtur nga sëmundjet. Sistemi imunitar ndryshon gjatë jetëgjatësisë pasi njerëzit janë të ekspozuar ndaj baktereve, viruseve dhe mikrobeve të tjera. Këto ekspozime dhe ekspozimet nëpërmjet vaksinave, mësojnë sistemin imunitar të njohë mikrobet më vonë në jetë dhe t’i eliminojë ato.
Sisteme Të Dobëta Imune
Nuk ndodh pothuajse asnjëherë që sistemi juaj imunitar të jetë plotësisht i dobët. Shpesh, vetëm një pjesë e vogël e sistemit imunitar është i dobët, gjë që i bën më të mundshëm infeksionet nga insektet specifike, jo të gjitha. Disa njerëz kanë sistem imunitar më të fortë se të tjerët, kështu që ata janë rezistentë ndaj më shumë llojeve të infeksioneve. Pak njerëz, shumë pak, janë rezistentë ndaj të gjitha llojeve të infeksioneve.
Si Të Kuptoni Nëse Sistemi Juaj Imunitar Është I Dobët Apo I Fortë?
Fatkeqësisht, shumica e njerëzve zbulojnë se një pjesë e sistemit të tyre imunitar është i dobët vetëm kur marrin një infeksion. Por nuk ka asnjë test që kontrollon sistemin imunitar.
Mosha luan një rol të madh në sistemin imunitar. Fëmijët e vegjël, të ekspozuar ndaj infeksioneve për herë të parë, priren të jenë më simptomatikë se të rriturit. Dhe të rriturit e moshuar mund të zbulojnë se sistemi i tyre imunitar nuk mund të luftojë sëmundjen ashtu siç bënte kur ishin të rinj.
Çfarë Mund Të Bëni Për Të Forcuar Sistemin Tuaj Imunitar?
Ideja për të forcuar imunitetin tuaj është joshëse, por aftësia për ta bërë këtë ka rezultuar e paarritshme për disa arsye. Sistemi imunitar është pikërisht kështu – një sistem, jo një entitet i vetëm. Për të funksionuar mirë, ai kërkon ekuilibër dhe harmoni. Ka ende shumë që studiuesit nuk dinë për ndërlikimet dhe ndërlidhjen e përgjigjes imune. Për momentin, nuk ka lidhje të drejtpërdrejta të vërtetuara shkencërisht midis stilit të jetesës dhe funksionit të përmirësuar imunitar.
Por kjo nuk do të thotë se efektet e stilit të jetesës në sistemin imunitar nuk janë intriguese dhe nuk duhen studiuar. Studiuesit po eksplorojnë efektet e dietës, stërvitjes, moshës, stresit psikologjik dhe faktorëve të tjerë në përgjigjen imune, si te kafshët ashtu edhe te njerëzit. Ndërkohë, strategjitë e përgjithshme të një jetese të shëndetshme kanë kuptim pasi ato ka të ngjarë të ndihmojnë funksionimin e imunitetit dhe ato vijnë me përfitime të tjera shëndetësore të vërtetuara.
Si Ta Mbani Sistemin Tuaj Imunitar Të Fortë?
Spitali Continental rekomandon:
Hani sa më shumë fruta dhe perime të freskëta, çdo ditë.
Mikronutrientët që ato ofrojnë sigurojnë që të mos ju mungojnë përbërësit kryesorë ushqyesë, si zinku dhe vitamina A, që i nevojiten sistemit tuaj imunitar për të luftuar mikrobet pushtuese. Vini re se shumica e suplementeve nuk janë superiore ndaj lëndëve ushqyese që mund të merrni nga ushqimi.
Fibrat nga frutat dhe perimet mund të ndihmojë mikrobiomën e zorrëve tuaja të prodhojë komponime të rëndësishme për një sistem të shëndetshëm imunitar.
Qëndroni Fizikisht Aktiv Me Shëtitje Dhe Ushtrime.
Studimet tregojnë se sistemi imunitar është shumë i përgjegjshëm ndaj ushtrimeve. Ushtrimi dhe rregullimi imunitar janë të ndërlidhura dhe ndikojnë njëra-tjetrën. Ushtrimi ndryshon rregullimin imunitar duke prekur qelizat dhe ka efekte anti-inflamatore.
Flini Të Paktën Shtatë Orë Në Natë.
Kur trupi nuk fle mjaftueshëm, sistemi imunitar ndikohet negativisht. Humbja e gjumit redukton aktivitetin e qelizave vrasëse natyrore, gjë që rrit rrezikun për kancer dhe infeksione virale; gjeneron prodhimin e citokinave inflamatore, gjë që rrit rrezikun për çrregullime kardiovaskulare dhe metabolike; dhe redukton prodhimin e antitrupave, gjë që rrit rrezikun për infeksione.
Minimizoni Stresin.
Stresi i të gjitha llojeve – psikologjik dhe fizik – dobëson drejtpërdrejt pjesë të sistemit tuaj imunitar, duke rritur rrezikun për infeksione ose riaktivizimin e viruseve brenda jush. Herpesi, një skuqje e dhimbshme që lind nga virusi i riaktivizuar i dhenve, shpesh del në sipërfaqe kur njerëzit janë duke përjetuar stres kronik.
Stresi gjithashtu mund të shkaktojë dështimin e “patrullave” në sistemin tuaj imunitar – qeliza të caktuara që e informojnë sistemit imunitar të ndalojë një sulm. Kur kjo ndodh, mund të ndodhë edhe një inflamacion i tepërt. Urtikariet janë një shembull i një degjenerimi të shkaktuar nga stresi në patrullat e sistemit imunitar.
Pini Më Pak Alkool.
Alkooli degjeneron rrugët imunitare që mund të dëmtojnë aftësinë e trupit për t’u mbrojtur kundër infeksionit, të kontribuojnë në dëmtimin e organeve që lidhen me konsumimin e alkoolit dhe të pengojnë rikuperimin nga dëmtimi i indeve.
Mos Pini Duhan.
Pirja e duhanit përkeqëson përgjigjet imune patogjene (që shkaktojnë sëmundje) dhe/ ose redukton mbrojtjen imune.
Bëni Vaksinat E Rekomanduara.
Vaksinat, të quajtura edhe imunizime, mësojnë sistemin imunitar të prodhojë antitrupa që luftojnë infeksionet përpara se ato t’ju sëmurin.
Forcimi I Imunitetit Në Mënyrë Të Shëndetshme
Shumë produkte në raftet e dyqaneve pretendojnë se rrisin ose forcojnë imunitetin. Por koncepti i forcimit të imunitetit në fakt ka pak kuptim shkencërisht. Në fakt, rritja e numrit të qelizave në trupin tuaj – qelizat imune apo të tjera – nuk është domosdoshmërisht një gjë e mirë. Për shembull, atletët që angazhohen në “doping të gjakut” – duke pompuar gjak në sistemet e tyre për të rritur numrin e qelizave të gjakut dhe për të përmirësuar performancën e tyre – rrezikohen nga goditjet në tru.
Përpjekja për të forcuar qelizat e sistemit tuaj imunitar është veçanërisht e ndërlikuar sepse ka kaq shumë lloje të ndryshme qelizash në sistemin imunitar, që reagojnë ndaj kaq shumë mikrobeve të ndryshme, në kaq shumë mënyra. Cilat qeliza duhet të rritni dhe në çfarë sasie? Deri më tani, shkencëtarët nuk e dinë përgjigjen. Ajo që dihet është se trupi gjeneron vazhdimisht qeliza imune. Sigurisht, ai prodhon shumë më tepër limfocite sesa mund të përdorë. Qelizat shtesë largohen përmes një procesi natyror të vdekjes së qelizave të quajtur apoptozë – disa para se të shohin ndonjë veprim, disa pasi të fitohet beteja. Askush nuk e di se sa qeliza ose cili është kombinimi më i mirë i qelizave që i nevojitet sistemit imunitar për të funksionuar në nivelin e tij optimal.
Sistemi Imunitar Dhe Mosha
Ndërsa plakemi, aftësia jonë e reagimit imunitar zvogëlohet, gjë që kontribuon në më shumë infeksione dhe më shumë kancer. Ndërsa jetëgjatësia në vendet e zhvilluara është rritur, po ashtu është rritur edhe incidenca e kushteve të lidhura me moshën.
Edhe pse disa njerëz plaken në mënyrë të shëndetshme, përfundimi i shumë studimeve është se, krahasuar me të rinjtë, të moshuarit kanë më shumë gjasa të preken nga sëmundje infektive dhe, më e rëndësishmja, më shumë gjasa të vdesin prej tyre. Infeksionet respiratore, duke përfshirë gripin, virusin COVID-19 dhe veçanërisht pneumoninë, janë shkaku kryesor i vdekjes tek njerëzit mbi 65 vjeç në mbarë botën. Askush nuk e di me siguri pse ndodh kjo, por disa shkencëtarë vërejnë se ky rrezik në rritje lidhet me një ulje të qelizave T, ndoshta nga thymusi që atrofizohet me kalimin e moshës dhe prodhon më pak qeliza T për të luftuar infeksionin. Nëse kjo rënie në funksionin e timusit shpjegon rënien e qelizave T ose nëse ndryshimet e tjera luajnë një rol, nuk është kuptuar plotësisht. Të tjerë janë të interesuar nëse palca e kockave bëhet më pak efikase në prodhimin e qelizave burimore që krijojnë qelizat e sistemit imunitar.
Një reduktim i përgjigjes imune ndaj infeksioneve është demonstruar nga reagimi i të moshuarve ndaj vaksinave. Për shembull, studimet e vaksinave të gripit kanë treguar se për njerëzit mbi 65 vjeç, vaksina është më pak efektive në krahasim me fëmijët e shëndetshëm (mbi moshën 2 vjeç). Por pavarësisht uljes së efikasitetit, vaksinimet për gripin dhe S. pneumoniae kanë ulur ndjeshëm shkallën e sëmundjes dhe vdekjes tek të moshuarit në krahasim me mungesën e vaksinimit.
Duket se ekziston një lidhje midis të ushqyerit dhe imunitetit tek të moshuarit. Një formë e kequshqyerjes që është çuditërisht e zakonshme edhe në vendet e pasura njihet si “kequshqyerja me mikronutriente”. Kequshqyerja me mikronutriente, në të cilën një person ka mungesë të disa vitaminave thelbësore dhe mineraleve që merren nga dieta, mund të ndodhë tek të moshuarit. Njerëzit e moshuar priren të hanë më pak dhe shpesh kanë më pak shumëllojshmëri në dietat e tyre. Një pyetje e rëndësishme është nëse suplementet dietike mund t’i ndihmojnë të moshuarit të mbajnë një sistem imunitar më të shëndetshëm. Të moshuarit duhet ta diskutojnë këtë pyetje me mjekun e tyre.
Dieta Dhe Sistemi Juaj Imunitar
Si çdo forcë luftarake, ushtria e sistemit imunitar marshon në stomak. Luftëtarët e shëndetshëm të sistemit imunitar kanë nevojë për ushqim të mirë dhe të rregullt. Shkencëtarët e kanë kuptuar prej kohësh se njerëzit që jetojnë në varfëri dhe janë të kequshqyer janë më të prekshëm ndaj sëmundjeve infektive. Për shembull, studiuesit nuk e dinë nëse ndonjë faktor i veçantë dietik, si ushqimet e përpunuara ose marrja e lartë e sheqerit të thjeshtë, do të ndikojë negativisht në funksionin imunitar. Ka ende relativisht pak studime për efektet e të ushqyerit në sistemin imunitar të njerëzve.
Ka disa prova që mangësitë e ndryshme të mikronutrientëve – si mangësitë e zinkut, selenit, hekurit, bakrit, acidit folik dhe vitaminave A, B6, C dhe E – ndryshojnë përgjigjet imune te kafshët, siç maten në epruvetë. Megjithatë, ndikimi i këtyre ndryshimeve të sistemit imunitar në shëndetin e kafshëve është më pak i qartë, dhe efekti i mangësive të ngjashme në përgjigjen imune të njeriut duhet ende të vlerësohet.
Pra, çfarë mund të bëni? Nëse dyshoni se dieta juaj nuk ju siguron të gjitha nevojat tuaja për mikronutrientët – ndoshta, për shembull, nuk ju pëlqejnë perimet – marrja e një suplementi ditor të multivitaminës dhe mineraleve mund të sjellë përfitime të tjera shëndetësore, përtej çdo efekti të mundshëm të dobishëm në sistemin imunitar. Marrja e megadozave të një vitamine të vetme nuk bën punë. Më shumë nuk do të thotë domosdoshmërisht më mirë.
Forconi Imunitetin Me Suplemente
Shkoni në një dyqan dhe do të gjeni patjetër shishe me pilula dhe preparate bimore që pretendojnë se “forcojnë imunitetin” ose ndryshe, rrisin shëndetin e sistemit tuaj imunitar. Edhe pse disa preparate janë zbuluar se ndryshojnë disa komponentë të funksionit imunitar, deri më tani nuk ka asnjë provë që ato në të vërtetë e forcojnë imunitetin deri në atë pikë sa të mbroheni më mirë nga infeksionet dhe sëmundjet. Të tregosh nëse një suplement – ose ndonjë substancë- mund të forcojë imunitetin është ende një çështje shumë e ndërlikuar. Shkencëtarët nuk e dinë, për shembull, nëse një suplement që duket se rrit nivelet e antitrupave në gjak, në të vërtetë po bën ndonjë gjë të dobishme për imunitetin e përgjithshëm.
Stresi Dhe Funksioni Imunitar
Mjekësia moderne ka arritur të vlerësojë marrëdhëniet e lidhura ngushtë të mendjes dhe trupit. Një shumëllojshmëri e gjerë sëmundjesh, duke përfshirë shqetësimet e stomakut, urtikariet, madje edhe sëmundjet e zemrës, janë të lidhura me efektet e stresit emocional. Pavarësisht sfidave, shkencëtarët po studiojnë në mënyrë aktive marrëdhënien midis stresit dhe funksionit imunitar.
Një gjë është e vërtetë, stresi është i vështirë për t’u përcaktuar. Ajo që mund të duket si një situatë stresuese për një person nuk është për një tjetër. Kur njerëzit janë të ekspozuar ndaj situatave që i konsiderojnë si stresuese, është e vështirë për ta të matin se sa stres ndjejnë dhe e vështirë për shkencëtarin të dijë nëse përshtypja subjektive e një personi për sasinë e stresit është e saktë. Shkencëtarët mund të matin vetëm gjërat që mund të pasqyrojnë stresin, siç është numri i rrahjeve të zemrës çdo minutë, por matje të tilla mund të pasqyrojnë edhe faktorë të tjerë.
Shumica e shkencëtarëve që studiojnë marrëdhënien e stresit dhe funksionit imunitar, megjithatë, nuk studiojnë një stresor të papritur dhe jetëshkurtër; përkundrazi, ata përpiqen të studiojnë stresorë më të vazhdueshëm dhe të shpeshtë të njohur si stres kronik, si ai i shkaktuar nga marrëdhëniet me familjen, miqtë dhe kolegët, ose sfidat e qëndrueshme për të performuar mirë në punën e tyre. Disa shkencëtarë po hetojnë nëse stresi i vazhdueshëm ndikon në sistemin imunitar.
Por është e vështirë për të kryer atë që shkencëtarët e quajnë “eksperimente të kontrolluara” tek qeniet njerëzore. Në një eksperiment të kontrolluar, shkencëtari mund të ndryshojë një dhe vetëm një faktor, siç është sasia e një kimikati të caktuar, dhe më pas të masë efektin e atij ndryshimi në disa fenomene të tjera të matshme, siç është sasia e antitrupave të prodhuar nga një lloj i caktuar qeliza e sistemit imunitar kur ekspozohet ndaj kimikatit. Në një kafshë të gjallë, dhe veçanërisht në një qenie njerëzore, ai lloj kontrolli thjesht nuk është i mundur, pasi ka kaq shumë gjëra të tjera që ndodhin me kafshën ose personin në kohën që po merren matjet.
Pavarësisht këtyre vështirësive të pashmangshme në matjen e marrëdhënies së stresit me imunitetin, shkencëtarët po bëjnë përparim.
Aktiviteti Fizik: I Mirë Apo I Keq Për Imunitetin?
Ushtrimet e rregullta janë një nga shtyllat e një jetese të shëndetshme. Ato përmirësojnë shëndetin kardiovaskular, ulin presionin e gjakut, ndihmojnë në kontrollin e peshës trupore dhe mbrojnë nga një sërë sëmundjesh. Por a ndihmojnë për të forcuar sistemin tuaj imunitar në mënyrë natyrale dhe për ta mbajtur atë të shëndetshëm? Ashtu si një dietë e shëndetshme, aktiviteti fizik mund të kontribuojë në një shëndet të mirë të përgjithshëm dhe për rrjedhojë në një sistem të shëndetshëm imunitar.
